Ένας Αρτέμης (Aρτίνα) ασκητής

Γράφει ο Γιώργος Καρρής

Βιολόγος Msc - Yποψήφιος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών

Ο Αρτέμης (Calonectris diomedea) αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά είδη ορνιθοπανίδας των ελληνικών θαλασσών. Πρόκειται για ένα πελαγικό, μακρόβιο, μονογαμικό, μεταναστευτικό θαλασσοπούλι, με ιδιαίτερα υψηλό δείκτη φιλοπατρίας. Περνά μεγάλο χρονικό διάστημα στην προαναπαραγωγική ηλικία η οποία φτάνει συνήθως τα 6-7 χρόνια και χαρακτηρίζεται από το ελάχιστο μέγεθος γέννας (1 μοναδικό αβγό ανά ζευγάρι). Αναπαράγεται κατά αποικίες στη Μεσόγειο (υποείδος C. d. diomedea), σε νησιά του ΒΑ Ατλαντικού όπως στη Μαδέιρα, στις Αζόρες, στα Κανάρια νησιά και στο Σελβάτζεμ Γκράντε υποείδος (C. d. borealis) καθώς επίσης και στα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. O γεωγραφικά απομονωμένος πληθυσμός σε αυτό το τελευταίο νησιωτικό σύμπλεγμα του Β. Ατλαντικού αποτελούσε μέχρι πριν λίγο καιρό υποείδος. Σήμερα αναγνωρίζεται ως ξεχωριστό είδος (Calonectris edwardsii), αποτελώντας επί της ουσίας προϊόν της γεωγραφικής ειδογένεσης (geographic speciation). Όσον αφορά τη διαχείμαση των Αρτέμηδων, αυτή λαμβάνει χώρα στα μακρινά θαλασσινά πεδία του Νότιου Ατλαντικού τα οποία και εγκαταλείπει το Μάρτη με Απρίλη για να αναπαραχθεί.

H παρακολούθηση των θαλασσόπουλων αποτελεί παγκοσμίως έναν άριστο δείκτη για την κατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Εντούτοις η έρευνα για το μεσογειακό υποείδος του Αρτέμη δεν είναι καθόλου εύκολη περίπτωση μια και οι αποικίες βρίσκονται κατά κύριο λόγο σε απομονωμένα και ακατοίκητα νησιά ενώ οι φωλιές εντοπίζονται σε πολύ βαθιές σχισμές βράχων στην ακτογραμμή ή κάτω από πυκνή και αδιαπέραστη μακία βλάστηση.

Στον ελλαδικό χώρο πολυετής συστηματική μελέτη (από τη δεκαετία του 70 έως αυτή του 90) για τον Αρτέμη έχει πραγματοποιηθεί από τον Dr Ristow στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Διονυσάδων, στη ΒΑ Κρήτη.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι, τα τελευταία χρόνια το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου αλλά την αρωγή της Μητροπόλεως Ζακύνθου και Στροφάδων, διεξάγει έρευνα για το είδος στα Στροφάδια, στα νοτιότερα νησιά των Επτανήσων.

Σύμφωνα μ' εκτιμήσεις από την έρευνα των δύο τελευταίων ετών, ο αναπαραγωγικός πληθυσμός του Αρτέμη στα δύο νησάκια του συμπλέγματος ανέρχεται στα 2.000 με 3.000 ζευγάρια.

Η παρακολούθηση της αναπαραγωγικής προσπάθειας του είδους στα Στροφάδια είχε και ένα ιδιαίτερο εύρημα! Ένα από τα ζευγάρια φώλιαζε εντός της Σκήτης του Αγίου Διονυσίου στη νήσο Σταμφάνη, σε μία απόσταση 200 περίπου μέτρων από την ακτογραμμή.

Η επιτυχία της αναπαραγωγής του εν λόγω ζευγαριού πιστοποιήθηκε από την τελευταία επίσκεψη της ομάδας πεδίου τον προηγούμενο Σεπτέμβρη. Ο μονάκριβος πτερωμένος και ήδη δακτυλιωμένος νεοσσός της φωλιάς δε φάνηκε να ξαφνιάζεται από την παρουσία μας στη σπηλιά και πόζαρε με ιδιαίτερη άνεση στο φακό, σκεπτόμενος ίσως το πρώτο του μεταναστευτικό ταξίδι τον Οκτώβρη.

Η σημαντική αυτή όσο και συμβολική παρουσία του νεοσσού στη σπηλιά του Αγίου αποτέλεσε άλλο ένα επιπλέον κίνητρο για την ομάδα των ορνιθολόγων, προκειμένου αυτός να υπάρξει αντικείμενο περαιτέρω συστηματικής έρευνας (τοποθέτηση δακτυλιδιού, μετρήσεις διαστάσεων, γενετική ανάλυση σε επίπεδο DNA κλπ). Όσο για την ονομασία του, αυτή δε μπορούσε να ήταν άλλη από «Διονύσης».