Με ήθος άσκησης και ολιγάρκειας

Γράφει ο π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

«εκ γαρ του ευλόγως ή παραλόγως τοις πράγμασι χρήσασθαι, ή ενάρετοι ή φαύλοι γινόμεθα»
Μάξιμος ο Ομολογητής

Είτε το θέλουμε, είτε όχι, είμαστε αναγκασμένοι, ενώπιον του κοινού κινδύνου, να συνυπάρχουμε και να συνεργαζόμαστε. Εννοώ τους κάθε λογής περιβαλλοντολόγους και θεολόγους. Ο κατ’ εξακολούθησιν βιασμός της Φύσης είναι απαραίτητο να μας συστρατεύσει άπαντες, δίχως παρωπίδες κι εκατέρωθεν αποκλεισμούς. Μέχρι σήμερα έχουν πολλοί και πολύτροπα ασχοληθεί με τον προβληματισμό περί Περιβάλλοντος, συστηματικά και γόνιμα ως ένα σημείο, μα συνήθως παραθεωρείται (για λόγους που δεν είναι της παρούσης ν’ αναφερθούν) η πολλά διδάσκουσα χριστιανική εκδοχή των πραγμάτων, η οποία μάλιστα έχει την δυναμική να δείξει δρόμους και λύσεις.

Η Γη μας έχει σώμα ή μάλλον, είναι κι αυτή ένα σώμα. Όταν πάσχει ένα μέρος ή μέλος του σώματος, οδυνάται συνήθως ολάκερο. Η Γη παρομοίως. Η κάθε πληγή που της προξενείται εδώ έχει αντίκτυπο και συνέπεια παραπέρα, δρώντας μάλιστα προσθετικά. Τα πολυτραύματά της, δηλαδή, συν τω χρόνω σωρεύονται, προστίθενται το ένα πάνω στο άλλο και κάποια στιγμή αναπόφευκτα επέρχεται η αντίδραση ως αυτοάμυνα ή προσπάθεια αυτοΐασης των θιγέντων στοιχείων του φυσικού μας περιβάλλοντος. Κι εμείς, ανισόρροποι θύτες, να παριστάνουμε ύστερα τα θύματα, μεμψιμοιρώντας μάλιστα ή κλαψουρίζοντας με δάκρυα κροκοδείλια… Παρ’ όλ’ αυτά, είμαστε θύματα. Θύματα όμως της ίδιας της βαναυσότητας και της λαιμαργίας μας, του αδιέξοδου ήδη τεχνικού πολιτισμού και της εν γένει υλοφροσύνης μας, του επεκτατισμού και της έπαρσής μας. Μ’ ένα λόγο, της Ύβρης μας… Λησμονούμε συνήθως το αυτονόητο, πως ό,τι σπείρεις, θα θερίσεις. Άλλωστε, και οι Αρχαίοι μιλούσαν ευστοχότατα για το αλληλένδετο Ύβρης και Νέμεσης…Εκεί πλέον συναντάται –δυστυχώς- η ανθρωπότητα: Στον κοινό παρονομαστή, που λέγεται Νέμεση.

Η αναγκαιότητα της (δι)εξόδου από την όλη αυτή σχιζοφρένεια προϋποθέτει ουσιαστικά πέρασμα από το κατεστημένο μας ήδη «παρά φύσιν» στο «κατά φύσιν», στην πρωταρχική μας δηλαδή κατάσταση αθωότητας, προετοιμάζοντας -πάση θυσία- σωστική επάνοδο στο «καλά λίαν» της Γένεσης (1,31). Τίποτα δεν θα ωφεληθεί εντέλει ο άνθρωπος, αν δεν αλλάξει μυαλό, αν δεν προσδώσει στα όντα του περιβάλλοντος Κόσμου (και στον εαυτό του) την αυταξία που έχουν, ως κτίσματα ενός αγαπητικού Νου, ο οποίος, κατά τη χριστιανική πεποίθηση, είναι «ο ένας Θεός, πατέρας, παντοκράτορας, ποιητής ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων». Ο ίδιος ο άνθρωπος, κοσμημένος από τον Δημιουργό του με τα υπέροχα δώρα του «κατ’ εικόνα», είναι πλέον κάτι περισσότερο από απαραίτητο, να ξαναγίνει ο φρόνιμος εκείνος διαχειριστής της κοινής μας «πολυκατοικίας», του πλανήτη μας, όσο είναι ακόμη καιρός. Εάν επιδείξει σεβασμό στην Κτίση, σέβεται και τιμά ταυτόχρονα τον Κτίσαντα, απολαμβάνοντας παράλληλα ο ίδιος, ό,τι καλό, ισορροπημένο, αρμονικό και ωραίο γεννά η Φύση, υποβοηθητικό ούτως ή άλλως της δικής του ύπαρξης, σύμφωνα με τη λεγόμενη «ανθρωπική αρχή». Βεβαίως, προαπαιτείται ήθος άσκησης και ολιγάρκειας. Να τίθενται όρια ασφαλείας στις ορέξεις και στον πειρασμό της πλεονεξίας, επίφοβες δηλαδή καταστάσεις, οι οποίες απανθρωπίζουν συνήθως τον άνθρωπο και τον απομακρύνουν από την αρετή, οδηγώντας τον στη φαυλότητα. Θυμάμαι εδώ τον απόλυτο τρόπο, με τον οποίο αποφαίνεται επ’ αυτού ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: «Αποδεικνυόμαστε ενάρετοι ή φαύλοι από το αν χρησιμοποιούμε εύλογα ή παράλογα τα πράγματα» [PG 90, 981 Β].
Ο Ορθόδοξος Μοναχισμός, στην αυθεντική του έκφραση, επί τόσες εκατοντάδες χρόνων συνεχούς και ανιδιοτελούς παρουσίας, αυτή την πολύτιμη ισορροπία πασχίζει καθημερινά να τηρεί: Θητεύει με αθώο λογισμό στο Λίγο, στο Ελάχιστο, κατακτώντας εντέλει το Πολύ. Διακονεί ταπεινότατα, σχεδόν ερωτικά, την τριγύρω του χλωρίδα και πανίδα, αποδίδοντας έτσι ευχαριστιακή τιμή στον Ποιητή τους.

Αυτή την άλλη διάσταση στον περί Οικολογίας προβληματισμό προβάλλει συνεχώς κατά την τελευταία εικοσαετία, με ιδιαίτερη μάλιστα έμφαση, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και με πρωτοστάτη τον δυναμικό Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο Α΄. Ετούτος ο φωτισμένος θρησκευτικός ηγέτης των Ορθοδόξων τονίζει ευκαίρως ακαίρως προς κάθε κατεύθυνση την απόλυτη (κι εκ των ων ουκ άνευ) χρεία επιστροφής στην Ανθρωπιά και στην Δικαιοσύνη, σε καταστάσεις δηλαδή, οι οποίες, εάν όντως ξαναϋπάρξουν μεταξύ των λαών και των κοινωνιών, θα ξαναθέσουν σε ισχύ και λειτουργία τις αρχαϊκές ισορροπίες του Κόσμου μας και το σκιασμένο κάλλος της Γης μας. Ήδη ο Πατριάρχης είχε την πρωτοβουλία της διοργάνωσης πολλών και σημαντικότατων διεθνών Συμποσίων και Σεμιναρίων, έχει κρούσει επανειλημμένως τον κώδωνα του εντός των θυρών μας κινδύνου σε fora επισημότατα κι ενώπιον των ισχυρών (και… δυναστών) του Κόσμου, καταφέρνοντας μάλιστα να συσπειρώσει στον κοινό υπέρ του Περιβάλλοντος αγώνα την κραταιά Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, μα και τους ηγέτες των άλλων Ομολογιών και Θρησκειών, κάτι το εξαιρετικά δύσκολο μέχρι πρότινος, υπό τις νεφελώδεις πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικές συγκυρίες της τελευταίας πεντηκονταετίας.

Ας ελπίσουμε, οι συνετές προσπάθειες να ευδοκιμήσουν, τα τραύματα να γιατρευτούν, την δε αλαζονεία του σύγχρονου καταναλωτισμού και τη ληστρικότητα του πάσης φύσεως ιμπεριαλισμού να διαδεχθεί η «νήφουσα καρδία», προς την οποία δείχνει δρόμο ανά πάσα στιγμή η Ορθόδοξη Πνευματικότητα. Το οφείλουμε άλλωστε στις κοινωνίες του αύριο, στον κόσμο των παιδιών μας, που ήδη ανάτειλε.-