Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος μιλά για "Κλιματική Αλλαγή", "Χωροταξία και Πολεοδομία" και "Προστασία της Φύσεως"

(Ομιλία κατά την κεντρική εκδήλωση της "Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής Ελλάδος",

Παρασκευή, Μέγαρο Μουσικής, 16 Μαΐου 2008)

Μακαριώτατε,
Ἱερώτατοι,
Ἐξοχώτατοι,
κύριε Πρόεδρε τῆς Οἰκονομικῆς καὶ Κοινωνικῆς Ἐπιτροπῆς Ἑλλάδος,
ἀγαπητοὶ παρόντες,
Χαράν πολλήν αἰσθανόμεθα ὁσάκις καλούμεθα νά παραστῶμεν καί νά ὁμιλήσωμεν εἰς ἐκδηλώσεις ἀφορώσας εἰς τό φυσικόν περιβάλλον, ὑπέρ τῆς προστασίας τοῦ ὁποίου διηνεκῶς προσεύχεται καί ἀόκνως ἐργάζεται ἡ καθ’ ἡμᾶς Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, ἀπό τῆς ἐποχῆς τοῦ ἀοιδίμου προκατόχου ἡμῶν Δημητρίου, ὅστις καί καθιέρωσε τήν 1ην Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέραν ἀφιερωμένην εἰς τήν προσευχήν ὑπέρ τῆς διαφυλάξεως τοῦ σύμπαντος κόσμου. Ἀπό τῶν ἀρχῶν μάλιστα τῆς δεκαετίας τοῦ 1990 τό ἐνδιαφέρον τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου ἐστράφη εἰς περιβαλλοντικά θέματα ἁπτόμενα τῆς προστασίας τοῦ θαλασσίου χώρου καί τῶν ὑδατίνων ἐν γένει πόρων. Ἡ ἡμετέρα Μετριότης ἔθεσεν ὑπό τήν αἰγίδα αὐτῆς καί παρέστη εἰς σειράν συμποσίων πραγματοποιηθέντων εἰς εὐαισθήτους περιοχάς τοῦ πλανήτου, ὡς τό Αἰγαῖον Πέλαγος, ὁ Εὔξεινος Πόντος, αἱ θάλασσαι Ἀδριατική καί Βαλτική, ὁ Βόρειος Παγωμένος Ὠκεανός, οἱ ποταμοί Ἀμαζόνιος καί Δούναβις.
Στόχος τῶν Συμποσίων τούτων ἦτο ἡ κατανόησις τῶν ἐπιτοπίων προκλήσεων καί προβλήματων ἀλλά καί ἡ ἀνάδειξις συνόλου τοῦ πλέγματος τῶν ἰσορροπιῶν καί τῶν ἀξιῶν πού συνιστοῦν τήν σημερινήν οἰκολογικήν κρίσιν. Ἀποτέλεσμα τῆς προσπαθείας ἡμῶν ταύτης ἦτο νά ἀναπτυχθῇ γόνιμος καί δημιουργικός διάλογος μεταξύ θρησκευτικῶν καί πολιτικῶν ἡγετῶν, ἐπιστημόνων καί περιβαλλοντολόγων, ὁ ὁποῖος καί ἀνέδειξε τήν ἀνάγκην ἀναπτύξεως κοινῶν δράσεων ἀποσκοπουσῶν, κατ’ ἀρχήν, εἰς τήν εὐαισθητοποίησιν τῆς κοινῆς γνώμης ἐπί τῆς ἀδηρίτου ἀνάγκης λήψεως μέτρων διά τήν ἀντιμετώπισιν τοῦ ζωτικοῦ διά τό μέλλον τοῦ πλανήτου θέματος τούτου. Ἡ εὐρεῖα δέ κοινολόγησις διά τοῦ γραπτοῦ καί ἠλεκτρονικοῦ Τύπου τῶν πορισμάτων τῶν Συμποσίων τούτων ἔσχεν ὡς ἀποτέλεσμα ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, πρωτοστατοῦντος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, νά καταστῇ μία ἐκ τῶν κυρίων ἑταίρων τοῦ οἰκολογικοῦ προβληματισμοῦ, εἰσφέρουσα μίαν οὐσιαστικήν πνευματικήν καί ἠθικήν διάστασιν εἰς τήν περαιτέρω καλλιέργειαν αὐτοῦ.

Ὑπό τό φῶς τῶν ἀνωτέρω μεθ’ ἱκανοποιήσεως πληροφορούμεθα τάς σημαντικάς προσπαθείας τάς ὁποίας καταβάλλει ἡ «Οἰκονομική καί Κοινωνική Ἐπιτροπή τῆς Ἑλλάδος» πρός διεξαγωγήν κοινωνικοῦ ἐν γένει διαλόγου διά τήν γενικήν πολιτικήν τῆς χώρας καί ἰδίως διά τάς κατευθυντηρίους γραμμάς τῆς οἰκονομικῆς καί κοινωνικῆς πολιτικῆς καί τήν διατύπωσιν γνώμης ἐπί τῶν νομοσχεδίων καί τῶν σχεδίων νόμων πού παραπέμπονται εἰς αὐτήν, προσπαθείας ἀφορώσας καί εἰς τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος. Μετά ἰδιαιτέρας ὅμως χαρᾶς ἐγενόμεθα γνῶσται τῆς ὑπό τῆς Ἐπιτροπῆς ταύτης ἀναληφθείσης πρωτοβουλίας, ἤδη ἀπό τοῦ Ἰουνίου παρελθόντος ἔτους, διά τήν ἔκφρασιν κοινωνικοῦ προβληματισμοῦ καί ἐπί τοῦ περιβαλλοντικοῦ θεματολογικοῦ τριπτύχου «Κλιματική ἀλλαγή», «Χωροταξία καί Πολεοδομία» καί «Προστασία τῆς Φύσεως», διό καί ἀσμένως ἀνταπεκρίθημεν εἰς τήν πρόσκλησιν τοῦ Ἐλλογιμ. κ. Χρήστου Πολυζωγοπούλου, Προέδρου αὐτῆς, ὅπως καταθέσωμεν τήν συμβολήν ἡμῶν εἰς τήν προσπάθειαν ταύτην εἰς τήν ὁποίαν χωροῦμεν διά τῶν κάτωθι σκέψεων ἡμῶν:

Ἡ κλιματική ἀλλαγή

Μέ τήν ἀνατολήν τῆς τρίτης χριστιανικῆς χιλιετηρίδος, περιβαλλοντικά προβλήματα -ὑποφώσκοντα ἤδη ἀπό τοῦ παρελθόντος 20οῦ αἰῶνος- ἐνεφανίσθησαν πλέον ὀξύτατα, διό καί ἀπησχόλησαν ἀμέσως καί ἀποσχολοῦν τήν διεθνῆ κοινήν γνώμην. Τό φαινόμενον τοῦ θερμοκηπίου εἶναι πλέον ἐμφανές. Ἡ αὔξησις τῆς παρουσίας ἐν τῇ ἀτμοσφαίρᾳ σειρᾶς ὅλης ἐπικινδύνων ἀερίων ἀποτελεῖ νέον, σοβαρώτατον κίνδυνον διά τόν πλανήτην μας, καθώς ἡ ἕνεκα τούτου μετρήσιμος ἀλλαγή τοῦ κλίματος συνιστᾷ πραγματικότητα ὁρατήν. Ἡ ἐπερχομένη καί ἐπιταχυνομένη κλιματική αὕτη ἀλλαγή θά προκαλέσῃ δυσκόλως ἀναστρεψίμους ἐπιπτώσεις εἰς τήν ἐπί γῆς ζωήν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ἀλλά καί εἰς πάντας τούς ζῶντας ὀργανισμούς καί εἰς τήν ἐν γένει βιοποικιλότητα τῆς Γῆς.
Δέον πρός τοῦτο νά σημειωθῇ ὅτι αἱ προβλεπόμεναι ἐπιπτώσεις – καί εἰς αὐτό τοῦτο τό ἐνδεχόμενον μιᾶς μικρᾶς ἀλλαγῆς τῆς μέσης θερμοκρασίας τοῦ πλανήτου- θά προκαλέσουν μεγάλην ἀστάθειαν τοῦ κλίματος, αὔξησιν τῶν ἀκραίων καιρικῶν φαινομένων (καυσώνων, ξηρασίας, πλημμυρῶν, θυελλῶν), τῆξιν τῶν παγετώνων εἰς τήν Ἀρκτικήν καί Ἀνταρκτικήν ἀλλά καί εἰς τούς περισσοτέρους ὀρεινούς ὄγκους (Ἰμαλάϊα, Ἄλπεις, Κιλιμάντζαρον), ἄνοδον τῆς στάθμης τῆς θαλάσσης, δραματικάς ἀλλαγάς εἰς τά θαλάσσια καί χερσαῖα οἰκοσυστήματα διά τῆς μαζικῆς ἐξαφανίσεως εἰδῶν ἐκ τῆς χλωρίδας καί τῆς πανίδας, ἐπικίνδυνον ἐξάπλωσιν τροπικῶν ἀσθενειῶν καί πανδημιῶν, ἐρημοποίησιν μεγάλων ἐκτάσεων καί εἰς αὐτό τοῦτο τό βόρειον τμῆμα τῆς Μεσογείου.
Ὁμοίως δραματικαί θά εἶναι καί αἱ ἐπιπτώσεις εἰς δευτερογενές ἐπίπεδον. Αἱ κλιματικαί ἀλλαγαί προβλέπεται νά μειώσουν τούς ὑδατίνους πόρους, γεγονός πού θά ἔχῃ δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις εἰς τήν γεωργίαν καί τήν παραγωγήν τῶν προϊόντων διατροφῆς καί θά προκαλέσῃ αὔξησιν τοῦ κόστους ζωῆς καί μείωσιν τοῦ διαθεσίμου ὕδατος διά τάς ἀνθρωπίνας ἀνάγκας. Ἡ ἄνοδος τῆς στάθμης τῶν θαλασσίων ὑδάτων ἐκ τῆς τήξεως τῶν πάγων θά ἐπιτείνῃ τήν ταλαιπωρίαν τῶν παρακτίων πτωχοτέρων, κυρίως, χωρῶν, καί ἀφεύκτως θά ὁδηγήσῃ εἰς μαζικάς μετακινήσεις πληθυσμῶν πρός πλέον εὐνοημένας, κλιματολογικῶς, περιοχάς τῆς Γῆς. Αἱ μεταναστεύσεις αὗται ἐνδέχεται νά προξενήσουν περιφερειακάς ἤ καί τοπικάς συγκρούσεις μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀποσταθεροποίησιν τῆς παγκοσμίου ἰσορροπίας καί ἀσφαλείας.
Βεβαίως, κατά τό «οὐδέν κακόν ἀμιγές καλοῦ», ἡ εἰς πρώϊμον, εὐτυχῶς, στάδιον ἐμφανιζομένη κατάστασις αὕτη ἔχει καί θετικάς πτυχάς. Πρώτη καί κυρία εἶναι ἡ εἰς παγκόσμιον ἐπίπεδον ἐπιστημονική συναίνεσις διά τά αἴτια τοῦ προβλήματος καί τά ἀπαραίτητα μέτρα τά ὁποῖα πρέπει νά ληφθοῦν διά τήν ἀντιμετώπισίν του. Ἡ διεθνής ὁμάς τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν διά τήν κλιματικήν ἀλλαγήν, ἀριθμοῦσα πλέον τῶν χιλίων ἐπιστημόνων, παρουσιάζει ὁμοφώνους γνωματεύσεις καθ’ ἅς ἡ παρατηρουμένη κλιματική ἀλλαγή ὀφείλεται εἰς μέγαν βαθμόν εἰς τάς ἀνθρωπίνας δραστηριότητας, ἐλαχίστων ὄντων τῶν ἀποπειρωμένων νά ἀνατρέψουν αὐτάς.
Εἰς τό ἐπίπεδον τῶν κρατικῶν καί τῶν πολιτικῶν ἡγεσιῶν αἱ σχετικαί διαδικασίαι κινοῦνται δι’ ἀργῶν ρυθμῶν, δύνανται ὅμως νά χαρακτηρισθοῦν ὡς θετικαί καθώς ἀποσκοποῦν εἰς τόν περιορισμόν τῆς αὐξήσεως τῆς θερμοκρασίας κατά δύο μόνον βαθμούς τῆς κλίμακος Κελσίου. Βεβαίως δέν ἔχει ἐπιτευχθῆ εἰσέτι συμφωνία ὡς πρός τὰ ἐνδεδειγμένα νά ληφθοῦν μέτρα ὥστε νά ἐπιτευχθῇ ὁ ἀνωτέρω περιορισμός, ἀλλά καί ὡς πρός τήν κατανομήν τῶν ἀπαιτουμένων οἰκονομικῶν καί κοινωνικῶν ἐπιβαρύνσεων μεταξύ τῶν διαφόρων χωρῶν. Θετικόν, ἐν τούτοις, τυγχάνει τό γεγονός ὅτι καί εἰς λίαν ἐπιφυλακτικάς ἐν προκειμένῳ χώρας ἀναλαμβάνονται σημαντικαί δράσεις διά τόν περιορισμόν τοῦ φαινομένου τοῦ θερμοκηπίου εἰς ἐπίπεδον νομῶν, πόλεων καί μεγάλων ἐπιχειρήσεων.
Ἀξιοσημείωτος τυγχάνει καί ἀποτελεσματική ἡ συμβολή τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν, ἐνῷ εὐρεῖα τυγχάνει ἡ ἐπί τοῦ θέματος συνειδητοποίησις τῶν ἀνθρώπων εἰς πλείστους γεωγραφικούς χώρους τοῦ πλανήτου μας. Τό γεγονός αὐτό, ἀφ’ ἑνός μέν αὐξάνει τήν πίεσιν πρός τάς πολιτικάς ἡγεσίας διά τήν λῆψιν ἀποφασιστικῶν μέτρων πρός ἀντιμετώπισιν τοῦ προβλήματος, ἀφ’ ἑτέρου δέ καθιστᾷ εὐκολωτέραν τήν ἐφαρμογήν των.
Πρέπει ὅμως νά λεχθῇ, διά λόγους ἀντικειμενικότητος, ὅτι καί ἐάν ἀκόμη ληφθοῦν ἅπαντα τά ὑπό τῶν εἰδικῶν προτεινόμενα μέτρα , θά ἀπαιτηθοῦν πολλαί δεκαετίαι διά νά περιορισθῇ τό φαινόμενον τοῦ θερμοκηπίου καί νά ἀποκατασταθῇ ἡ κλιματική ἰσορροπία τῆς Γῆς.
Τό κρίσιμον ὅμως θέμα τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς δέον νά θεωρηθῇ καί ἐξ εὐρυτέρας σκοπιᾶς. Συμφώνως πρός τήν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας μας, τό φυσικόν περιβάλλον ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς Δημιουργίας, ἄρα εἶναι καί αὐτό ἱερόν. Διά τόν λόγον αὐτόν ἡ καταστροφή καί ὑποβάθμισίς του συνιστᾷ πρᾶξιν ἱερόσυλον καί ἁμάρτημα, ὀφειλόμενον εἰς τήν περιφρόνησιν τοῦ ἔργου τοῦ Θεοῦ.
Τό ἀνθρώπινον γένος εἶναι καί αὐτό μέρος τῆς Δημιουργίας. Ἡ ἔλλογος φύσις του καί τό δοθέν αὐτῷ αὐτεξούσιον παρέχουν εἰς τόν ἄνθρωπον ἰδιαίτερα προνόμια ἀλλά καί σαφεῖς ὑποχρεώσεις. Διά τῆς θείας παραινέσεως «ἐργάζεσθαι καί φυλάσσειν» (Γεν. β΄ 16) ἀπέκτησεν ὁ ἄνθρωπος τό δικαίωμα νά χρησιμοποιῇ λελογισμένως τό φυσικόν περιβάλλον διά τήν ἐπιβίωσίν του, ἀλλά καί νά τό μεταβάλλῃ (μέσῳ τῆς γεωργίας, τῆς κτηνοτροφίας, τῆς ἐξορύξεως μεταλλευμάτων, τῆς δομήσεως κλπ) διά νά βελτιώνῃ τήν ποιότητα τῆς ζωῆς του. Δυστυχῶς, ἡ ἀνθρωπίνη ἱστορία παρέχει πλεῖστα ὅσα παραδείγματα καταχρήσεως τοῦ δικαιώματος αὐτοῦ, καθ’ ἅ ἡ χρῆσις καί διαφύλαξις τῶν φυσικῶν πόρων μετετράπη εἰς ἄφρονα ἐκμετάλλευσιν καί συχνάκις εἰς ὁλοσχερῆ καταστροφήν των, ὅπερ προεκάλεσεν εἰς τό παρελθόν καί τήν πτῶσιν μεγάλων πολιτισμῶν. Χαρακτηριστικόν παράδειγμα ἡ ἀποψίλωσις τῶν δασῶν καί ἡ συνακόλουθος ἐρημοποίησις μεγάλων τμημάτων τῶν παρακτίων περιοχῶν τῆς Μεσογείου.
Διάπυρος τυγχάνει ἡ εὐχή τῆς ἡμετέρας Μετριότητος ὅπως αἱ ἐκτεταμέναι καταστροφαί ἐκ τῆς ἀδηφάγου λαίλαπος τοῦ πυρός εἰς τήν Πελοπόνησον καί τήν Εὔβοιαν τό παρελθόν θέρος, σχοῦσαι πολλά ἀνθρώπινα θύματα, μή ἐνταχθοῦν εἰς τό πλαίσιον τοῦτο καί μή ἐπαναληφθοῦν.
Τυγχάνει πάντως λυπηρόν τό γεγονός ὅτι -ἰδιαιτέρως εἰς τόν χῶρον τῆς Μεσογείου- καί παρά τάς διεθνεῖς συμβάσεις, τήν ἐθνικήν καί τὴν Εὐρωπαϊκὴν Κοινοτικήν νομοθεσίαν, τάς πολιτικάς διακηρύξεις καί τάς προσπαθείας τῶν ἁρμοδίων φορέων, παραμένουν ἀνεπίλυτα περιβαλλοντικά προβλήματα ὡς ἡ μόλυνσις καί ἡ ὑπερβολική ἄντλησις τῶν ἐπιφανειακῶν καί ὑπογείων ὑδάτων, ἡ ἀποξήρανσις τῶν ὑγροτόπων, ἡ διάβρωσις ἐδαφῶν καί ἀκτῶν, ἡ ἐρημοποίησις τῶν θαλασσῶν λόγῳ τῆς ὑπεραλιεύσεως, ἡ ρύπανσις τοῦ ἐπιγείου χώρου ἐκ τῆς ἀνεξελέγκτου ρίψεως ἀπορριμάτων, ἡ ὑπερβολική δόμησις εἰς τάς παρακτίους ζώνας καί ἰδιαιτέρως εἰς τάς νήσους, κλπ.
Τά προβλήματα αὐτὰ ὑποβαθμίζουν τό φυσικόν περιβάλλον καί συχνάκις παρακωλύουν τάς φυσικάς διεργασίας, αἱ ὁποῖαι εἶναι ἀπαραίτητοι διά τήν ὑγιείαν τοῦ ἀνθρώπου καί διά τήν ζωογόνον ἀνάπτυξιν τῶν δυνατοτήτων του ὥστε νά προσφέρῃ ὑπηρεσίας λυσιτελεῖς διά τό κοινωνικόν σύνολον. Ἀποβαίνουν, ἑπομένως, εὐθέως εἰς βάρος τοῦ ἑτέρου τμήματος τῆς Δημιουργίας, δηλαδή τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ὁδηγοῦντα εἰς ἕνα παρανοϊκόν φαῦλον κύκλον.

Ἡ τάξις ἐν τῷ χώρῳ

Ἐκ τῶν φυσικῶν ὅρων, εἷς ἐκ τῶν σημαντικοτέρων εἶναι ὁ χῶρος, ἀπαραίτητος καί διά τήν διατήρησιν τῶν οἰκοσυστημάτων καί τῆς βιολογικῆς ποικιλότητος, ἀλλά καί δι᾿ ὅλας σχεδόν τάς ἀνθρωπίνας δραστηριότητας. Ἐπειδή ἡ διαθεσιμότης του εἶναι περιωρισμένη, συχνάκις αἱ ἀνθρώπιναι ἀνάγκαι χρήσεως τοῦ χώρου ἔρχονται εἰς σύγκρουσιν μετά τῶν στόχων διαφυλάξεως τῆς φυσικῆς καί πολιτιστικῆς κληρονομίας, κυρίως εἰς βάρος τῆς δευτέρας. Ἡ σύγκρουσις ἐπιτείνεται ἐκ τῆς ἀλλαγῆς ἀντιμετωπίσεως τοῦ χώρου οὐχί μόνον ὡς μέσου καλύψεως τῶν θεμιτῶν καί πραγματικῶν ἀνθρωπίνων ἀναγκῶν, ἀλλά καὶ ὡς μέσου πλουτισμοῦ ἤ ἐπιδείξεως εἰς τάς πλουσιωτέρας κοινωνίας.
Τό πρόβλημα καθίσταται ἐντονώτερον ἐν Ἑλλάδι, ἡ ὁποία εἶναι μία χώρα περιέχουσα ἐντός τῆς γεωγραφικῆς αὐτῆς ἐκτάσεως μεγάλα ὀρεινά τμήματα ἀκατάλληλα διά γεωργικήν
καλλιέργειαν, ἀλλά καί πολυτιμότατα τμήματα ὑψηλῆς βιοποικιλότητος καί πολιτιστικῆς κληρονομίας, τά ὁποῖα καλύπτουν σημαντικόν τμῆμα τῆς ἐπικρατείας καί δέν εἶναι διαθέσιμα διά οἱασδήτινος μορφῆς χρῆσιν. Λεκτέον, βεβαίως, ὅτι οὐδόλως δέον νά ἀπαξιῶται ὁ φυσικός καί πολιτιστικός πλοῦτος τῆς χώρας, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τό κύριον συγκριτικόν ἔναντι ἄλλων χωρῶν πλεονέκτημα αὐτῆς καί ἀδιαμφισβητήτως ἀπαιτεῖ διαφύλαξιν.
Μόνον τρόπον διά τήν ἀντιμετώπισιν τῶν συγκρούσεων τούτων δύναται νά ἀποτελέσῃ ἡ προσπάθεια ἐπιβολῆς τάξεως εἰς τόν χῶρον, ἡ μελέτη, δηλαδή, τοῦ χώρου διά τήν κατανόησιν τῶν ἰδιομορφιῶν του, ἡ κατανομή τῶν χρήσεων τῆς γῆς μέ ἀπώτερον σκοπόν τήν διατήρησιν τῶν πολυτίμων συστατικῶν στοιχείων της, ὁ σχεδιασμός τῶν ὑποδομῶν ὥστε νά ἐξυπηρετῶνται ἱκανοποιητικῶς αἱ ἀνθρώπιναι ἀνάγκαι δίχως νά κατακερματίζεται τό φυσικόν περιβάλλον καὶ ἡ θέσπισις καί ἡ ἐφαρμογή κανόνων διά τήν ὁμαλήν διεξαγωγήν τῶν ἀνθρωπίνων δραστηριοτήτων.
Μὲ τοὺς λόγους τούτους, χαιρετίζομεν τάς προσπαθείας τῆς Ἑλληνικῆς πολιτείας διά τήν προώθησιν τοῦ χωροταξικοῦ σχεδιασμοῦ εἰς ἐθνικόν καί περιφερειακόν ἐπίπεδον καί ἐλπίζομεν ὅτι αἱ καθιερούμεναι ρυθμίσεις καί μέτρα θά συμφωνηθοῦν ἐν τῷ πλαισίῳ συλλογικῶν διαδικασιῶν ὥστε νά ἐπιτευχθῇ εὐρεῖα συναίνεσις, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ ἄλλωστε προϋπόθεσιν διά τήν ἐφαρμογήν των. Πληροφορούμενοι ὅτι εἰς τόν διάλογον τοῦτον ἔχει μετάσχει ἐνεργῶς καί ἡ Οἰκονομική καί Κοινωνική Ἐπιτροπή τῆς Ἑλλάδος, συγχαίρομεν καὶ εὐχόμεθα ἐπιτυχίαν εἰς τὴν κοινὴν προσπάθειαν.

Ἀτομική καί συλλογική εὐθύνη

εἰς τήν προστασίαν τῆς φύσεως

Ἡ μέριμνα καί ἡ διαφύλαξις τῆς Δημιουργίας ἀποτελεῖ εὐθύνην ὅλων εἰς ἀτομικόν καί συλλογικόν ἐπίπεδον. Ἡ ἀντιμετώπισις τοῦ φαινομένου τοῦ θερμοκηπίου καί τῶν ἐπιπτώσεων τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς, ἡ ἐπίλυσις τῶν πολλῶν ἄλλων περιβαλλοντικῶν προβλημάτων, ἡ ὀρθή καί σώφρων διαχείρισις τοῦ χώρου προϋποθέτουν ἐγρήγορσιν καί κινητοποίησιν τοῦ συνόλου τῶν δομικῶν στοιχείων τῶν κοινωνιῶν.
Βεβαίως, αἱ πολιτικαί ἡγεσίαι ἑκάστης χώρας ἔχουν ἰδιαιτέραν εὐθύνην διά νά ἀξιολογήσουν τάς καταστάσεις, νά προτείνουν δράσεις, μέτρα καί ρυθμίσεις, νά πείσουν τάς κοινωνίας διά τήν ὀρθότητά των ὥστε νά τάς ἐφαρμόσουν. Εἶναι σημαντική ὅμως καί ἡ εὐθύνη ἑκάστου ἀτόμου τόσον εἰς τήν προσωπικήν του ζωήν καί εἰς τάς οἰκογενειακάς του δραστηριότητας, ὅσον καί εἰς τόν ρόλον του ὡς ἐνεργοῦ πολίτου. Διότι εἰς τάς δημοκρατικάς κοινωνίας αἱ πολιτικαί ἡγεσίαι ἐκφράζουν συνήθως τήν βούλησιν τῶν πολιτῶν οἱ ὁποῖοι τάς στηρίζουν. Διά τήν εὐαισθητοποίησιν τῶν πολιτῶν, σημαντικάς δυνατότητας διδασκαλίας καί νουθετήσεως ἔχει καί ἡ Ἐκκλησία, παρουσιάζουσα καί ἑδραιοῦσα τήν συνειδητοποίησιν τῆς πνευματικῆς καί ἠθικῆς διάστάσεως τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως.
Μεταξύ πολιτῶν καί πολιτικῶν ἡγεσιῶν σημαίνοντα ρόλον μεσολαβήσεως καί ἐξισορροπήσεως διαδραματίζουν καί οἱ πάσης μορφῆς συλλογικοί κοινωνικοί φορεῖς τοῦ δημοσίου ἀλλά καί τοῦ μή κρατικοῦ τομέως. Εἰς αὐτόν τόν χῶρον, ἡ Οἰκονομική καί Κοινωνική Ἐπιτροπή τῆς Ἑλλάδος κατέχει μίαν καιρίαν θέσιν: Ἀφ᾿ ἑνός μέν ἀποτελεῖ θεσμικόν φορέα ἀνεγνωρισμένον ὑπό τοῦ Κράτους καί ἐπίσημον συνομιλητήν τῆς ἑκάστοτε Κυβερνήσεως, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ ἡ εὐρεῖα της συγκρότησις ἐξ ὀργανώσεων καί ἀρχῶν, αἱ ὁποῖαι ἐκπροσωποῦν μεγάλα καί ποικίλα τμήματα τῆς Ἑλληνικῆς κοινωνίας, προσδίδει εἰς αὐτήν μίαν ἀδιαφιλονίκητον ἀντικειμενικότητα καί ἐνισχύει τόν ρόλον της ὡς διαμεσολαβητοῦ. Παραλλήλως, πρέπει νά τονισθῇ ὅτι τά περιβαλλοντικά θέματα ἔχουν -ὡς ἤδη ἐπεσημάναμε- σαφεῖς οἰκονομικάς καί κοινωνικάς προεκτάσεις καί δικαίως ἐμπίπτουν εἰς τό πλαίσιον ἐνδιαφερόντων τῆς Ἐπιτροπῆς.
Διά ὅλους τούς λόγους τούτους, χαιρετίζομεν τήν πρωτοβουλίαν τῆς Ἐπιτροπῆς σας νά ἀσχοληθῇ σοβαρῶς μετά τῶν θεμάτων τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς, τῆς προστασίας τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος καί τῆς χωροταξικῆς καί πολεοδομικῆς ὀργανώσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ χώρου. Ἐλπίζομεν ἡ μικρά ἡμῶν παρέμβασις νά σᾶς ἐνθαρρύνῃ διά νά τά διατηρήσετε εἰς τό κέντρον τῶν ἐνδιαφερόντων σας, διότι ἡ ἀντιμετώπισίς των θά εἶναι βραδεῖα καί θά ἀπαιτήσῃ τήν συστράτευσιν ὅλων εἰς ἐθνικόν καί διεθνές ἐπίπεδον.