© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Άγραφα (6) Αμερική (25) Αφιερώματα (6) Γιώργος Καρρής (10) Γρεβενά (1) Έδεσσα (1) Ειδήσεις για το Περιβάλλον (28) Εκδόσεις (23) Εκπαίδευση (2) Ελαιο-σώματα (13) Επικαιρότητα (28) Ζάκυνθος και Περιβάλλον (233) Ζωές εφήμερες (μικρά videos π. Π. Κ.) (10) Θρησκεία και Περιβάλλον (348) Κείμενα π. Παναγιώτη Καποδίστρια (42) Κέντρο Λόγου ΑΛΗΘΩΣ (23) Κερκίνη (1) Κορινθία (1) Κρίσεις για τα "Κεφάλαια Θεολογίας του Περιβάλλοντος" (7) Λίμνη Πλαστήρα (6) Λογοτεχνία (2) ΜάνηNatura (1) Μοναχισμός και Περιβάλλον (9) Μουσεία Φύσης (16) Μουσική (2) Οικολογικά Συνέδρια (58) Οικολογικές δράσεις Βατικανού (5) Πρωτοβουλίες Οικουμενικού Πατριάρχη (268) Πυρκαγιές 2007 (13) Πυρκαγιές 2009 (6) Πυρκαγιές 2017 (10) Πυρκαγιές 2018 (9) Πυρκαγιές 2019 (1) Σεισμοί (2) Στίγματα (62) Στροφάδια (20) Ταινίες οικολογικές (14) ΤΕΙ Ζακύνθου (10) Το Η΄ Οικολογικό Συμπόσιο στον Μισισιπή (22) Υμνολογία Οικολογική (3) Φύση Ιορδανίας (6) Φύση Κιέβου (4) ΦωτοNatura (209) Ώρα της Γης (9) AfricaNatura (23) Covid-19 (7) Editorial (1) Greener Attica 2018 (9) Halki Summit 2012 (6) Halki Summit 2015 (5) Halki Summit 2019 (5) Halki Summit 2021 (1) Halki Summit 2022 (1) Halki Summit 2024 (3) Holy Land Άγιοι Τόποι (1)

28.11.09

Φύλαξη των Στροφάδων Νήσων από το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου


Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΡΗ, Βιολόγου - Ορνιθολόγου


Aπό φέτος ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου υλοποιεί πρόγραμμα φύλαξης των Στροφάδων με τέσσερις κατάλληλα καταρτισμένους φύλακες, εξοπλισμένους με φουσκωτό σκάφος, οι οποίοι ανά δύο θα εναλλάσσονται κάθε εβδομάδα μέχρι και το τέλος της τρέχουσας χρονιάς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα φύλαξης ενισχύθηκε φέτος τόσο από τις λιμενικές αρχές όσο και από ιδιωτικούς φύλακες της Μητρόπολης Ζακύνθου προκειμένου η φύλαξη των νησιών να είναι αυστηρά αποτελεσματική κατά την κρίσιμη περίοδο της Άνοιξης οπότε και στο παρελθόν πλωτά σκάφη με λαθροθήρες προσέγγιζαν από παντού τα Στροφάδια και προκαλούσαν μία άνευ προηγουμένου σφαγή μεταναστευτικών πουλιών (κυρίων τρυγονιών).

Τόσο η ΕΟΕ (μέσα από το πρόγραμμα των IBA caretakers) και το Τμήμα Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με τη συστηματική μελέτη και έρευνα τα τελευταία τρία χρόνια, όσο και η Μητρόπολη Ζακύνθου με τις πιέσεις που άσκησε προς όλους τους αρμόδιους φορείς, συνέδραμαν ουσιαστικά προκειμένου η φύλαξη από τις αρμόδιες αρχές να αναγνωριστεί ως μία από τις σημαντικότερες προτεραιότητες για την προστασία και την ορθολογική διαχείριση της ευρύτερης περιοχής.

Απώτερος στόχος όλων μας είναι το φετινό πρόγραμμα φύλαξης να μην αποτελέσει μία φωτοβολίδα αλλά μία αναπόσπαστη δράση της συνολικής διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου.

Λεζάντες φωτογραφιών:
Εικόνα 1. Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, οι Λιμενικές Αρχές και οι ιδιωτικοί φύλακες της Μητρόπολης Ζακύνθου συνεργάστηκαν φέτος για την αποτελεσματική φύλαξη των νησιών από τη λαθροθηρία.
Εικόνα 2. Οι συστηματικές καταγραφές θαλασσοπουλιών αλλά και η μελέτη της μετανάστευσης στα Στροφάδια.


21.11.09

Προκαταρκτικά αποτελέσματα από τη μελέτη της εαρινής μετανάστευσης στo σύμπλεγμα των Στροφάδων νήσων κατά την περίοδο 2-8 Μαΐου 2009

Γράφει ο Γιώργος Καρρής
Βιολόγος - Ορνιθολόγος

Η οικολογική σημασία αυτού του νησιωτικού συμπλέγματος των Στροφάδων αναδεικνύεται πολύ περισσότερο κατά τη διάρκεια της εαρινής και φθινοπωρινής μετανάστευσης (Χάρτης 1). Ιδιαιτέρως την Άνοιξη οπότε και καταφθάνουν στην περιοχή μεγάλοι αριθμοί μεταναστευτικών πουλιών από την Αφρική, αυτά «εισπράττουν» το μωσαϊκό των ενδιαιτημάτων στα Στροφάδια, ως ζωτικής σημασίας σταθμούς ξεκούρασης, τροφοδοσίας και καταφυγίου μετά από ένα τόσο επίπονο και ενεργειακά δαπανηρό ταξίδι.

Η ποικιλία των ενδιαιτημάτων που συναντάται σε αυτούς τους ξεχωριστούς νησιωτικούς τόπους με ωκεάνια χαρακτηριστικά, ευνοεί την επισκεψιμότητα τους από πολλά είδη μεταναστευτικών πουλιών. Στις περιοχές αυτές κατά τη διάρκεια της προαναφερθείσας περιόδου, μπορεί να παρατηρήσει κανείς πολλά είδη στρουθιόμορφων, παρυδάτιων, θαλασσόπουλων αλλά και αρπακτικών πουλιών που γυροπετούν.

Ιδιαίτερα για την ομάδα των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων που περιλαμβάνει και τα πιο μικρόσωμα είδη, η ύπαρξη των Στροφάδων θεωρείται ανεκτίμητης ζωτικής-οικολογικής αξίας κατά το εαρινό ανέβασμα από την Αφρική στην Ευρώπη. Η διάσχιση της Σαχάρας αλλά και της Μεσογείου (μία διάβαση που μπορεί να ξεπερνά τα 2.500 χιλιόμετρα) εξαντλούν τα αποθέματα λίπους που έχουν αποθηκεύσει πριν από το ταξίδι τους. Η συνέχιση του μακρινού ταξιδιού για τις αναπαραγωγικές περιοχές ανά την Ευρώπη επιβάλλει την ξεκούραση και τον ανεφοδιασμό και σε αυτή ακριβώς την αναγκαιότητα συμβάλλει η ύπαρξη των Στροφάδων. Τα μικρόπουλα αφού ανακτήσουν μέρος του χαμένου λίπους και ξεκουραστούν για λίγες ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας, ξεκινούν για τη συνέχιση του μεταναστευτικού ταξιδιού τους, το οποίο και πραγματοποιείται μόνο τη νύχτα, ξεκινώντας μισή ώρα περίπου μετά το ηλιοβασίλεμα.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης συστηματικής μελέτης της εαρινής μετανάστευσης στα Στροφάδια το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου 2009, παγιδεύτηκαν με τη χρήση κατάλληλων διχτυών (mist nets) και κατόπιν δακτυλιώθηκαν περίπου 900 πουλιά τα οποία ανήκαν σε 37 διαφορετικά είδη. Τα πιο πολυάριθμα είδη αφορούσαν μικρόπουλα και ήταν ο Κηποτσιροβάκος, ο Θαμνοτσιροβάκος, o Δασοφυλλοσκόπος, ο Δεντροφυλλοσκόπος και ο Μαυρομυγοχάφτης, ενώ η μέτρηση του λίπους τους έδειξε ότι τα πουλιά ήταν πολύ αδύνατα μια και σχεδόν είχαν εξαντλήσει τα ενεργειακά τους αποθέματα. Σε αυτό συμβάλλει και η μεγάλη απόσταση (γύρω στα 600 χλμ) που έχουν να διανύσουν τα μεταναστευτικά πουλιά πάνω από τη λεκάνη της Μεσογείου, καταφθάνοντας στα Στροφάδια από τις ακτές της Βόρειας Αφρικής. Μάλιστα οι συγκρίσεις από τις αντίστοιχες μετρήσεις του λίπους στα Αντικύθηρα και για την ίδια περίοδο έδειξαν ότι τα πουλιά στα Στροφάδια είμαι πολύ πιο αδύνατα και εξασθενημένα από αυτά που καταφθάνουν στα Αντικύθηρα. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποδοθεί στη μεγαλύτερη απόσταση που έχουν να διανύσουν οι φτερωτοί μετανάστες φθάνοντας κατά την ανοιξιάτικη διάσχιση της Μεσογείου στα Στροφάδια. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων από τα δύο προγράμματα δακτυλίωσης αναδεικνύουν τη σημαντικότητα των Στροφάδων για τη μετανάστευση και υπερτονίζουν την ανάγκη επόπτευσης-φύλαξης και αποθάρρυνσης της «παραδοσιακής» παρουσίας λαθροθήρων κατά την περίοδο της εαρινής μετανάστευσης.

Τα συγκριτικά αποτελέσματα από τη φετινή μελέτη της μετανάστευσης σε Αντικύθηρα και Στροφάδια, παρουσιάστηκαν με τη μορφή Πόστερ κατά τη διάρκεια του 11th International Congress on the Zoogeography, Ecology and Evolution of Eastern Mediterranean, 21-25/9/09 Heraklion-Crete, με τίτλο: “Are migratory birds in the eastern Mediterranean affected by the distance of sea crossing in spring?”



Εικόνα 1. Δακτυλίωση κούκος που παγιδεύτηκε στα δίχτυα κατά τη μελέτη της μετανάστευσης.
Χάρτης 1. Χάρτης με τους κύριους μεταναστευτικούς διαδρόμους άγριων πτηνών στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΟΕ).
Εικόνα 2. Δακτυλιωμένη Τσιχλοποταμίδα. Ένας από τους κοινούς φτερωτούς μετανάστες των Στροφάδων κατά τη διάρκεια της Άνοιξης.

14.11.09

Επίτιμος Καθηγητής του Τμήματος Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος










Κατά την διάρκεια της αποψινής τιμητικής εκδήλωσης για την τριπλή επέτειο του Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσοστόμου και την παρουσίαση του Τιμητικού - Επιστημονικού Τόμου "Φιόρα Τιμής" έγινε η Ανακήρυξή του σε Επίτιμο Καθηγητή του ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων και μάλιστα του Τμήματος Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας (που εδρεύει στη Ζάκυνθο), η ίδρυση του οποίου οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στον ίδιο τον Μητροπολίτη.
Για την προσωπικότητα του τιμωμένου μίλησε από καρδιάς ο Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής Καθηγητής Γιώργος Καλκάνης, ενώ το σχετικό ψήφισμα ανέγνωσε ο Προϊστάμενος του Τμήματος Τεχνολογίας Περιβάλλοντος Καθηγητής Αριστοτέλης Μαρτίνης.
Μετά τα καθιερωμένα, ο κ. Χρυσόστομος -κατά τα ειωθότα παρόμοιων απονομών- έλαβε τον λόγο και ομίλησε ως εξής:


ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΕΡΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
τοῦ Μητροπολίτου Ζακύνθου Χρυσοστόμου


Μέ χαρά καί εὐχαρίστηση ἀποδέχομαι τήν σέ Ἐπίτιμο Καθηγητή Ἀνακήρυξή μου ἀπό τό Τμῆμα Τεχνολογίας Περιβάλλοντος καί Οἰκολογίας. Ἡ τιμή, ἀποβλέπει -θεωρῶ- πρός τήν Ἐκκλησία, ἐπειδή, ὅ,τι καί ἄν πράξουμε ἐμεῖς οἱ χοϊκοί καί πεπερασμένοι, ἐκ τῆς Χάριτος τοῦ Οὐρανοῦ ἀπορρέει ὡς δωρεά. Καί, σύμφωνα μέ τό ἱερό λόγο, «δωρεάν ἐλάβετε, δωρεάν δότε». Κατά συνέπειαν, ὁ ὁμιλῶν προσφέρει, ὄχι ἐξ ἰδίων, ἀλλ’ ἐκ τῶν δωρεῶν τοῦ Ποιητοῦ τῆς ὑπάρξεώς μας.
Συμμετείχαμε ὄντως ἐν τῷ μέτρῳ τῶν δυνάμεών μας στόν ἀγώνα ἱδρύσεως καί συνεχίζομε νά ἐργαζόμαστε ὅπου μᾶς ζητηθεῖ στήν ἀγωνία προόδου τοῦ περιβαλλοντικοῦ Τμήματος Α.Τ.Ε.Ι. τοῦ νησιοῦ μας, καθώς ἔχουμε πεισθεῖ γιά τήν ἀναγκαιότητα εὐαισθητοποιήσεως ὅλων, ἀλλά κυρίως τῆς νέας γενιᾶς περί τά οἰκολογικά προβλήματα, γιά τά ὁποῖα, ἐν συντομίᾳ πολλῇ, κάνω εὐθύς ἀμέσως ὁρισμένες θεολογικές σκέψεις:

Μέχρι τήν ἐποχή μας, ἀπό πολλές πλευρές ἀκούγεται ἡ ἄποψη περί δυνατότητος αὐτοϊάσεως τοῦ τραυματισμένου οἰκοσυστήματος. Καί δικαίως. Μέχρι πρότινος κάτι μποροῦσε νά κατορθωθεῖ. Ἤδη, κατά τίς ἐπισημάνσεις τῶν εἰδικῶν, οἱ δυνατότητες διορθώσεως ἐξαντλοῦνται δραματικῶς.

Κατά τήν χριστιανική θεώρηση τῶν πραγμάτων, ἡ θεία Χάρη ἔχει ἐκφρασθεῖ πρός τό ἀνθρώπινο γένος «πολυμερῶς καί πολυτρόπως». Τά δημιουργήματα τοῦ Σύμπαντος, μέ ἀνώτερο τόν Ἄνθρωπο, ἐξῆλθαν «καλά λίαν» ἀπό τά χέρια τοῦ Πλάστη. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως ἐπαναλαμβάνει τήν παρακοή τῶν Πρωτοπλάστων.

Ὁ ὁμιλῶν ἔχει καί σέ ἄλλες εὐκαιρίες παρατηρήσει, ὅτι τό οἰκολογικό πρόβλημα (τό ὁποῖο κατά πολλούς εἶναι ἕνα πρόβλημα πολιτικό), εἶναι σέ τελική ἀνάλυση πρόβλημα κυρίως π ν ε υ μ α τ ι κ ό. Συγκρούεται ξανά ὁ ἰδεαλισμός μέ τόν ὑλισμό. Ὁ ἄνθρωπος, ἀποτελούμενος ἀπό τήν ψυχή καί τό σῶμα, ἀπό στοιχεῖα πνευματικά δηλαδή καί ὑλικά, εἶναι ὑποχρεωμένος νά τηρεῖ μιάν ἁρμονία μεταξύ τῶν δύο. Ἐάν ἡ ἀξία τοῦ ἑνός συνθετικοῦ ἀπορροφηθεῖ ἀπό τό ἄλλο, ἐάν ἡ ψυχή δηλαδή ὑπερκεράσει τό σῶμα, ἤ, ἐάν στό σῶμα δοθεῖ ἔμφαση μεγαλύτερη ἔναντι τῆς ψυχῆς, τότε διασαλεύεται ἐπικίνδυνα ἡ ἰσορροπία, τήν ὁποίαν ὅρισε ὁ Δημιουργός καί κατά συνέπειαν ἐκπίπτομε θεολογικῶς, εἴτε στό στρατόπεδο τῶν εὐσεβιστῶν, εἴτε στό στρατόπεδο τῆς λατρείας τῆς ὕλης, σέ δυό ἀκραῖες πάντως καταστάσεις, καταδικασμένες στήν συνείδηση τῆς αὐθεντικῆς Ὀρθοδοξίας.
Κατ’ ἐπέκτασιν τῆς συλλογιστικῆς μας αὐτῆς, μόλις ὁ ἄνθρωπος ἐθεώρησε, ὅτι τό φυσικό περιβάλλον, μέ τό νά τό ὑποτάξει στίς ὀρέξεις του, θά ἠμποροῦσε νά τοῦ παρέχει ὅλο καί περισσότερα, ἄρχισε μεταξύ τους μιά ἰδιάζουσα σχέση, ἀφύσικη: Ὁ ἄνθρωπος διαρκῶς λήστευε, δυνάστευε τό περιβάλλον καί ἐκεῖνο, ἀμυνόμενο νά κρατήσει τήν ἁρμονία του, ἄρχισε ν’ ἀντιδρᾶ.
Τούς πικρούς καρπούς τῆς δεύτερης αὐτῆς πτώσεως γευόμαστε ὅλοι μας καί -δυστυχῶς- θά γεύονται καί τά παιδιά τῶν ἑπομένων γενεῶν. Ἐντός ὀλίγου δέν θά μποροῦμε πιά νά ζήσουμε ἐπάνω στή γῆ. Ἐξόριστοι ἀπό τό φυσικό μας περιβάλλον, τό ὁποῖο λεηλατήσαμε (πολλές φορές μάλιστα, ἀποδιωγμένοι καί ἀπό τόν ἴδιο μας τον ἑαυτό) ψάχνομε νά εὕρουμε τόπο κατάλληλο, ὥστε ἐκεῖ νά κρύψουμε τήν γυμνότητά μας.
Ἐάν ὁ ἄνθρωπος σεβόταν τά ἐν σοφίᾳ ποιήματα τοῦ Θεοῦ μέσα στόν κοινό Κῆπο-Κόσμο μας, ἐάν διέκρινε πίσω ἀπό τό κάθε κτίσμα τήν μυστική ἐνέργεια τοῦ Δημιουργοῦ, τότε θά προσέδιδε στά πράγματα τοῦ Περιβάλλοντος τήν σημασία πού τούς ἀνήκει. Ἀντιθέτως, πασχίζει ὅλο καί περισσότερο νά ἐκμεταλλευθεῖ τήν κάθε πτυχή καί δυνατότητα τοῦ οἰκοσυστήματος, προσβάλλοντας ἔτσι μέ βάναυσο τρόπο τίς ὁριοθετήσεις τοῦ Δημιουργοῦ. Τό πρόβλημα ἔγκειται σέ αὐτό ἀκριβῶς: Χάνοντας τήν πνευματικότητά μας, μεταθέσαμε τό κέντρο βάρους τοῦ ἐνδιαφέροντός μας στήν θεοποίηση τῆς ὕλης, γι’ αὐτό καί παταγωδῶς ἀποτύχαμε ὡς ὑπάρξεις καί πολιτισμός.

Ἡ συστράτευση τῶν χριστιανικῶν δυνάμεων ἔναντι τοῦ προβλήματος ἔχει ἀνθίσει καί ἐξελιχθεῖ ἱκανοποιητικῶς κατά τήν τελευταία εἰκοσαετία. Πρῶτος διδάξας ὁ μακαριστός Πατριάρχης Δημήτριος. Εἶναι γνωστόν, ὅτι τό 1989, ἐπί τῆς πατριαρχίας του καθιερώθηκε ἡ 1η Σεπτεμβρίου κάθε ἔτους ὡς ἡμέρα ἀναπέμψεως προσευχῶν γιά τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος. Μ’ ἕνα ἐμπνευσμένο Μήνυμά του ἐπεσήμανε τήν ἀναγκαιότητα τῆς πρωτοβουλίας αὐτῆς, προτρέποντας μάλιστα τούς μέν πιστούς, νά νουθετοῦν σχετικῶς καί τά παιδιά τους, τούς δέ κυβερνῆτες τῶν λαῶν, νά μή χρονοτριβοῦν στήν προστασία καί διάσωση τῆς φυσικῆς δημιουργίας.

Στό σημεῖο αὐτό θά μνησθοῦμε τῶν οἰκολογικῶν πρωτοβουλιῶν τοῦ σημερινοῦ Πρώτου τῆς Ὀρθοδοξίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος, ἀμέσως μόλις ἀνέλαβε τά ἡνία τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, τό 1991, υἱοθέτησε τά οἰκολογικά ὁράματα τοῦ προκατόχου του. Εἶναι τέτοιας σημασίας οἱ δραστηριότητές του ὑπέρ τοῦ Περιβάλλοντος, ὥστε ἡ διεθνής κοινότητα, ἀναγνωρίζοντας τήν συμβολή του στήν μεγάλη ὑπόθεση τῆς εὐαισθητοποιήσεως τοῦ σύγχρονου κόσμου ὑπέρ τῶν δικαίων τῆς Κτίσεως, τόν ἔχει ὀνομάσει «Πράσινο Πατριάρχη» γιά ὅσα σκέπτεται καί πραγματοποιεῖ, συνεπικουρούμενος ἀπό τήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο τοῦ Φαναρίου ὑπέρ τοῦ κοινοῦ στόχου.

Ἔκτοτε ἡ Ὀρθόδοξη Βιβλιογραφία πλήθει σοβαρότατων και ἐμπεριστατωμένων θεολογικῶν μελετῶν γιά τό ἐν λόγῳ θέμα, διαρκῶς μάλιστα ἐμπλουτίζεται μέ νεώτερες καταθέσεις.
Ἀξίζει ν’ ἀναφερθεῖ, ὅτι ὁ ὁμιλῶν ἔχει ἀπό τοῦ Ὀκτωβρίου 2007 εἰσηγηθεῖ στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὅτι θά μπορούσαμε ὡς Συνοδικό Σῶμα νά προβοῦμε σέ ὁρισμένες κινήσεις εὐαισθητοποιήσεως τοῦ λαοῦ μας, δεδομένου ὅτι ὁ ρόλος μας εἶναι πνευματικός καί ἡ Ἐκκλησία μας μόνον ὡς Μητέρα δύναται νά νουθετήσει ἄρχοντες καί ἀρχόμενους. Ὁ σύγχρονος θεολογικός μας λόγος, εἶναι ἀνάγκη να γίνει κτῆμα ὅλων. Ξέχωρα ἀπό τό ὁτιδήποτε σκέπτεται ἤ ἤδη ἐφαρμόζει ὁ καθένας ἐξ ἡμῶν ἐντός τῶν ὁρίων τῆς ἐπισκοπικῆς του εὐθύνης, εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρξει ἕνα συνοπτικό corpus τῆς σύγχρονης «θεολογικῆς Οἰκολογίας». Ὁ περί Οἰκολογίας λόγος μας εἶναι ἀπαραίτητο νά γνωσθεῖ ἀπό μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές καί ὅλους τούς νέους μας, ἐκπαιδευτικούς ὅλων τῶν βαθμίδων, κατοίκους τῶν πόλεων καί τῆς ὑπαίθρου, Κλῆρο και Λαό ἐν γένει.

Εὐχαριστῶ γιά τήν τιμή καί τήν ὑπομονή Σας καί μακάρι, ὁ καθένας ἀπό τόν χῶρο εὐθύνης του, νά κάμει τό δέον γενέσθαι ὑπέρ τοῦ Περιβάλλοντός του, δηλαδή ἐντέλει τοῦ ἴδιου του ἑαυτοῦ Του!

Γένοιτο!

12.11.09

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Συμβολή του θεολογικού λόγου στην δημιουργία οικολογικής συνειδήσεως


Εἰσήγηση Μητροπολίτου Ζακύνθου ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ἐνώπιον τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος(Ὀκτώβριος 2007)

«Ὁρᾶτε καί φυλάσσεσθε ἀπό πάσης πλεονεξίας» (1)

Ὁ παραινετικός αὐτός λόγος τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς Πίστεώς μας, ὄντως ἀψευδής καί ἀφορώντας σέ κάθε πτυχή τῆς ἀνθρώπινης καθημερινότητας καί δή στήν κατάσταση τῆς παρακμῆς της, μπορεῖ ἐπιτυχῶς -θεωρῶ- νά τεθεῖ ὡς προμετωπίδα τῆς σημερινῆς μου εἰσηγήσεως (2), ενώπιον τῆς Σεπτῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, καθώς διαπραγματεύομαι τόν καίριο προβληματισμό περί τῆς συμβολῆς τοῦ θεολογικοῦ μας λόγου στήν δημιουργία οἰκολογικῆς συνειδήσεως στον σύγχρονο κόσμο.
Ὡσαύτως, αὐτός ὁ λόγος θά ἠμποροῦσε νά ἀποτελεῖ προμετωπίδα ὅλων τῶν οἰκολογικῶν καί περιβαλλοντικῶν ὀργανώσεων, οἱ ὁποῖες δραστηριοποιοῦνται ἤδη στό πλαίσιο τοῦ γενικότερου σκεπτικισμοῦ γιά τήν σωτηρία τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος ἀπό βέβαιο ἀφανισμό.
Μέχρι τήν ἐποχή μας, ἀπό πολλές πλευρές ἀκούγεται ἡ ἄποψη περί δυνατότητος αὐτοϊάσεως τῆς τραυματισμένης φύσεως. Καί δικαίως. Μέχρι πρότινος κάτι μποροῦσε να κατορθωθεῖ. Ὅμως ἡ ἄποψη αὐτή πάμπολλες φορές λειτούργησε ὡς ἄλλοθι καί ἡ κάθε εἴδους ρύπανση καί καταστρεπτική συμπεριφορά ἐπί τῆς φύσεως συνεχίστηκε ἀνεξέλεγκτα. Ἤδη, κατά τίς ἐπισημάνσεις τῶν εἰδικῶν ἐπιστημόνων, οἱ δυνατότητες διορθώσεως ἐξαντλοῦνται δραματικῶς, μιά δυσοίωνη κατάσταση, ἡ ὁποία ἀφορᾶ στούς πάντες: Ἄρχοντες καί ἀρχομένους, πολιτεία καί πολίτες, ἀλλά –ἐν προκειμένῳ καί ἀπό μιάν ἄλλη ἄποψη- ἅπαντα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἐάν ὄντως ἐπιθυμοῦμε ἀξίως νά διατηρούμαστε στό αὐτό Σῶμα, ἐννοῶ τό Σῶμα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ.
Κατά τά τελευταῖα χρόνια τό Περιβάλλον προστατεύεται καί νομικῶς. Ἡ σχετική νομοθεσία ἔχει ἀναπτυχθεῖ κατά πολύ, τόσον ὥστε νά μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά «δίκαιο τοῦ περιβάλλοντος», ὡς ἰδιαίτερο κλάδο τοῦ Δικαίου μας (3). Ὅμως, ἀρκεῖ κάτι τέτοιο γιά τήν διόρθωση τῶν τόσων ἡμαρτημένων; Μήπως προϋποτίθεται ἡ ἀνάπτυξη συνειδήσεως; Μήπως ἡ μελέτη καί ἀντιμετώπιση τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος ὡς καρποῦ καί ἀπόρροιας τῆς ἀγαπητικῆς διαθέσεως τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, θά ἔθετε τό πρόβλημα στίς σωστές του διαστάσεις, ἐπαναθέτοντας ἐντέλει προβληματισμό γιά τίς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Πατέρα καί Δημιουργό του;

Ἡ θεία Χάρη ἔχει ἐκφρασθεῖ πρός τό ἀνθρώπινο γένος «πολυμερῶς καί πολυτρόπως» (4), θαυματουργικῶς καί εὐεργετικῶς. Ἅπαντα τά δημιουργήματα τοῦ Σύμπαντος, μέ ἀνώτερο τόν ἴδιο τόν Ἄνθρωπο, ἐξῆλθαν «καλά λίαν» (5) ἀπό τά χέρια τοῦ Πλάστη. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως εἶναι ἐκεῖνος, πού εὐθύνεται γιά τήν ἀφύσικη σημερινή κατάσταση τῆς φύσεώς μας καί ἡ ὁποία ἀνακυκλώνει τήν παρακοή τῶν Πρωτοπλάστων. Ὅπως ἐκεῖνοι μέσα στόν Παράδεισο θέλησαν νά ἀνατρέψουν τήν Τάξη πού ἔθεσε ὁ πάνσοφος Δημιουργός, ἔτσι καί σήμερα ὅλοι ἐμεῖς, μέ πρωτοστατοῦντες καί πρωτοφταῖχτες τούς «δοκοῦντας ἄρχειν τῶν ἐθνῶν» (6) ἐπαναλαμβάνουμε τήν ἴδια τακτική. Διασαλεύουμε τήν ἰσορροπία τῆς κτίσεως, πιστεύοντας, ὅτι ἔτσι ἰδιοποιούμαστε κάτι πού δῆθεν μᾶς ἀνήκει, παρ’ ὅτι κάτι τέτοιο οὐδόλως συμβαίνει.

Ἔχει κατ’ ἐπανάληψιν εἰπωθεῖ καί ὑποστηριχθεῖ ἀπό πολλούς καί διαφόρους διανοητές, ὅτι τό οἰκολογικό εἶναι ἕνα πρόβλημα πολιτικό. Ἐπιτρέψατέ μου νά προσθέσω, ἐπαναλαμβάνοντας παροιμιώδη λόγο τοῦ ἀοιδίμου Πατριάρχου Δημητρίου Α΄, ὅτι εἶναι πρόβλημα κυρίως π ν ε υ μ α τ ι κ ό. Ἐκεῖνος ὁ δυναμικός ἐν τῇ πραότητι καί ἁπλότητί του Πρωθιεράρχης τῆς Ὀρθοδοξίας, χαιρετίζοντας τίς ἐργασίες σχετικοῦ Συνεδρίου στή νῆσο Πάτμο, κατά τίς ἀλησμόνητες καί ἱστορικῆς σημασίας ἑορτές τῆς 900ετηρίδας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Θεολόγου, ὑπογράμμισε:

«(…) τό οἰκολογικόν εἶναι πρωτίστως πνευματικόν πρόβλημα. Περιορίζων τάς ὑλικάς αὐτοῦ ἀνάγκας ὁ ἄνθρωπος, ὄχι μόνον κατακτᾷ τήν πνευματικήν τελειότητα καί ἐλευθερίαν, ἀλλά συγχρόνως διασώζει καί τήν κτίσιν. Καί εἰς τήν ἀρχαίαν ἑλληνικήν σκέψιν καί εἰς τόν Χριστιανισμόν ἡ ὀλιγοδεΐα εἶναι πνευματικόν κατόρθωμα, ἐνῷ ἡ πολυτέλεια, ἡ σπατάλη καί ἡ τρυφή εἶναι δείγματα βαρβαρότητος. (…)»
(7) .
Συγκρούεται, λοιπόν, καί πάλιν ὁ ἰδεαλισμός μέ τόν ὑλισμό. Ὁ ἄνθρωπος, ὡς δισύνθετο ὄν πού εἶναι, ἀποτελούμενος δηλαδή ἀπό τήν ψυχή καί τό σῶμα, ἀπό στοιχεῖα πνευματικά δηλαδή καί ὑλικά, ἀπό οὐρανό -ἄν θέλετε- καί ἀπό χῶμα, εἶναι ὑποχρεωμένος νά τηρεῖ μιάν ἐξισορροπητική ἁρμονία μεταξύ τῶν δύο. Ἐάν ἡ εἰδική ἀξία τοῦ ἑνός συνθετικοῦ ἀπορροφηθεῖ ἀπό τό ἄλλο, ἐάν ἡ ψυχή δηλαδή ὑπερκεράσει τό σῶμα, ἤ, ἐάν στό σῶμα δοθεῖ ἔμφαση μεγαλύτερη ἔναντι τῆς ψυχῆς, τότε διασαλεύεται ἐπικίνδυνα ἡ ἰσορροπία, τήν ὁποίαν ὅρισε ὁ Δημιουργός καί κατά συνέπειαν ἐκπίπτομε θεολογικῶς, εἴτε στό στρατόπεδο τῶν εὐσεβιστῶν, εἴτε στό στρατόπεδο τῆς λατρείας τῆς ὕλης, σέ δυό ἀκραῖες πάντως καταστάσεις, καταδικασμένες οὕτως ἤ ἄλλως στήν συνείδηση τῆς αὐθεντικῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ ὁποία κινεῖται πάντοτε μέ πνεῦμα μέτρου, διακρίσεως καί σοφίας.
Κατ’ ἐπέκτασιν τῆς συλλογιστικῆς μας αὐτῆς, μόλις ὁ ἄνθρωπος ἐθεώρησε, ὅτι τό φυσικό περιβάλλον, μέ τό νά τό ὑποτάξει στίς ὀρέξεις του, θά ἠμποροῦσε νά τοῦ παρέχει περισσότερα ἀπό ὅσα πρέπει, μόλις λάτρεψε τήν ὕλη, ἄρχισε μεταξύ τους μιά ἰδιάζουσα σχέση, καθ’ ὅλα ἀφύσικη: Ὁ ἄνθρωπος διαρκῶς ἔπαιρνε, λήστευε, δυνάστευε τό περιβάλλον καί ἐκεῖνο, ὡς ἐκ τούτου, ἀμυνόμενο νά κρατήσει τήν ἁρμονία πού ὁ Πλάστης εἶχε καθορίσει, ἄρχισε νά ἀντιδρᾶ ἐκδικούμενο.

Διεκτραγωδοῦμε μιάν ἀδιέξοδη κατάσταση, ἡ ὁποία δέν ἔχει λήξει στίς ἡμέρες μας. Τούς πικρούς καρπούς τῆς δεύτερης αὐτῆς πτώσεως γευόμαστε ὅλοι μας καί -δυστυχῶς- θά γεύονται καί τά παιδιά τῶν ἑπομένων γενεῶν. Δέν θά ἀπαριθμήσω ἀπό τήν θέση αὐτήν τίς πληγές καί τά δεινά τοῦ περιβάλλοντος. Αὐτά εἶναι γνωστά ἀπό τίς περιγραφές καί ἀναλύσεις τῶν εἰδικῶν ἐπ’ αὐτοῦ ἐπιστημόνων, ἄ ν ε ἶ ν α ι ἀκόμη ὅλα γνωστά… Σημασία ἔχει, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐντός ὀλίγου δέν θά δύναται πιά νά ζήσει ἐπάνω στή γῆ. Τά πάντα τόν πολιορκοῦν ἀποδιώχνοντάς τον, ἐπειδή ὁ ἴδιος τά ἐρέθισε πρός τοῦτο. Ἔτσι ἀκριβῶς, ὅπως συνέβη μέ τούς Πρωτόπλαστους: Ἀμέσως μετά τήν παρακοή καί τήν πτώση, ἐκεῖνοι δέν εἶχαν πλέον τό δικαίωμα νά παραμένουν στήν παραδείσια ζωή. Ἀποτελοῦσαν πλέον ξένο σῶμα. Κατ’ αντιστοιχίαν, ἔτσι συμβαίνει καί μέ τόν σημερινό ἄνθρωπο: Ἐξόριστος ἀπό τό φυσικό του περιβάλλον, τό ὁποῖο λεηλάτησε ὁ ἴδιος (πολλές φορές μάλιστα, ἀποδιωγμένος καί ἀπό τόν ἴδιο του τον ἑαυτό) ψάχνει νά εὕρει τόπο κατάλληλο, ὥστε ἐκεῖ νά κρύψει τήν γυμνότητά του.

Ἐάν ὁ ἄνθρωπος σεβόταν τά ἐν σοφίᾳ ποιήματα τοῦ Θεοῦ μέσα στόν κοινό Κῆπο-Κόσμο μας, ἐάν διέκρινε πίσω ἀπό τό κάθε κτίσμα τήν μυστική ἐνέργεια τοῦ Πλαστουργοῦ, τότε θά προσέδιδε στά πράγματα τοῦ Περιβάλλοντος τήν σημασία πού τούς ἀνήκει. Ἀντιθέτως, πασχίζει ὅλο καί περισσότερο νά ἐκμεταλλευθεῖ τήν κάθε πτυχή καί δυνατότητα τοῦ οἰκοσυστήματος, προσβάλλοντας ἔτσι μέ βαναυσότατο τρόπο τίς ὁριοθετήσεις πού ἔθεσε ὁ Δημιουργός. Τό πρόβλημα ἔγκειται σέ αὐτό ἀκριβῶς: Χάνοντας τήν πνευματικότητά μας, μεταθέσαμε τό κέντρο βάρους τοῦ ἐνδιαφέροντός μας στήν θεοποίηση τῆς ὕλης, γι’ αὐτό καί παταγωδῶς ἀποτύχαμε ὡς ὑπάρξεις καί πολιτισμός. Ἄρα, σύμφωνα μέ δηλώσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολαίου Α΄ στό Πανεπιστήμιο Αἰγαίου, τό 1994,

«ἡ ζητουμένη σήμερον ἀλλαγή στάσεως τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος προϋποθέτει ἀλλαγή νοήματος, τό ὁποῖον ἀποδίδει ὁ ἄνθρωπος εἰς τήν ὕλην καί εἰς τόν κόσμον. Ἡ Οἰκολογία δέν θά ἐμπνεύσῃ σεβασμόν τῆς φύσεως, ἐάν δέν ἐκφράσῃ κοσμολογίαν διάφορον τῆς σήμερον κατά τοῦ πολιτισμοῦ ἡμῶν κρατούσης, ἀπηλλαγμένων τοῦ ἀφελοῦς ὑλισμοῦ, ὅσον καί τοῦ ἀφελοῦς ἰδεαλισμοῦ»
(8).
Ἡ συστράτευση τῶν χριστιανικῶν καί δή τῶν ὀρθοδόξων δυνάμεων ἔναντι τοῦ προβλήματος ἔχει ἀνθίσει καί ἐξελιχθεῖ ἱκανοποιητικῶς κατά τήν τελευταία εἰκοσαετία. Πρῶτος διδάξας τήν εὐαισθητοποίηση ὑπέρ τοῦ Περιβάλλοντος ὑπῆρξε ὁ Πατριάρχης Δημήτριος. Εἶναι γνωστόν, ὅτι τό 1989, ἐπί τῆς πατριαρχίας του καθιερώθηκε ἡ 1η Σεπτεμβρίου κάθε ἔτους (ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου καί ἐκκλησιαστική Πρωτοχρονιά) ὡς ἡμέρα ἀναπέμψεως εὐχῶν καί ἱκεσιῶν γιά τήν προστασία του περιβάλλοντος. Μέ ἕνα ἐμπνευσμένο Μήνυμά του ἐπεσήμανε τήν ἀναγκαιότητα τῆς πρωτοβουλίας αὐτῆς, προτρέποντας μάλιστα ἀφ’ ἑνός μέν τούς πιστούς, νά νουθετοῦν σχετικῶς καί τά παιδιά τους, ἀφ’ ἑτέρου δέ τούς κυβερνῆτες τῶν λαῶν, νά μή χρονοτριβοῦν στήν προστασία καί διάσωση τῆς φυσικῆς δημιουργίας
(9).
Ἔκτοτε ἡ Ὀρθόδοξη Βιβλιογραφία πλήθει σοβαρότατων και ἐμπεριστατωμένων θεολογικῶν μελετῶν γιά τό ἐν λόγῳ θέμα, διαρκῶς μάλιστα ἐμπλουτίζεται μέ νεώτερες καταθέσεις. Μέ τόν κίνδυνο ν’ ἀδικήσουμε πολλούς ἐμβριθεῖς θεολόγους καί θεολογοῦντες (δίχως ὅμως πρόθεση ἀπό πλευρᾶς μας), ἀξίζει ἐνδεικτικῶς μόνον ν’ ἀναφέρουμε κάποια σημαντικά αὐτοτελῆ πονήματα, κατά σειρά χρονολογική καί χάριν παραδείγματος:

1. Νίκου Νησιώτη, Ἡ φύσις ὡς κτίσις, 1974,
2. Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀχελώου Εὐθυμίου Στύλιου, Ἄνθρωπος καί Φυσικό Περιβάλλον. Ἡ χριστιανική ἄποψη γιά τό οἰκολογικό πρόβλημα, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1987 καί 1989,
3. Ἀνέστη Κεσελοπούλου, Ἄνθρωπος καί φυσικό περιβάλλον. Σπουδή στον ἅγιο Συμεών τό Νέο Θεολόγο, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1989,
4. Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ἰωάννου (Ζηζιούλα), Ἡ Κτίση ὡς εὐχαριστία. Θεολογική προσέγγιση στό πρόβλημα τῆς Οἰκολογίας, ἐκδ. Ἀκρίτας, Ἀθήνα 1992,
5. Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου (σήμερα πρώην) Πατρῶν κ. Νικοδήμου (Βαλληνδρᾶ), Ἱερά Ἀκολουθία ὑπέρ προστασίας τοῦ Περιβάλλοντος, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1993,
6. Ἠλία Οἰκονόμου, Θεολογική Οἰκολογία. Θεωρία καί πράξη, Ἀθήνα 1994,
7. Γεωργίου Μαντζαρίδου, Ἡ ἐμπειρική θεολογία στήν Οικολογία καί τήν Πολιτική, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1994,
8. Χρήστου Κώνστα, Κόσμος σέ ἰσορροπία καί ἁρμονία. Οἰκολογικές ἀναζητήσεις στήν Ἁγία Γραφή, Θεσσαλονίκη 1995,
9. Θεοδώρου Ψαριώτη, Χρῆστες ἤ Καταχραστές: Ἐκκλησία καί φυσικό Περιβάλλον, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1996,
10. Μοναχοῦ Γερασίμου Μικραγιαννανίτου, Ἱκετήριος προς τον φιλάνθρωπον Θεόν καί Σωτῆρα ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν Ἀκολουθία ὑπέρ τοῦ περιβάλλοντος ἡμᾶς στοιχείου καί εὐσταθείας πάσης κτίσεως, Θεσσαλονίκη 1997 καί
11. Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτου Καποδίστρια, Κεφάλαια Θεολογίας τοῦ Περιβάλλοντος, ἐκδ. Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2006.

Στό σημεῖο αὐτό εἶναι ἀπαραίτητο νά μνησθοῦμε τῶν ἀόκνων προσπαθειῶν καί τῶν συντονισμένων οἰκολογικῶν πρωτοβουλιῶν τοῦ σημερινοῦ Πρώτου τῆς Ὀρθοδοξίας, τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος, ἀμέσως μόλις ἀνέλαβε τά ἡνία τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, τό 1991, υἱοθέτησε ἀμέσως κι ἐπαύξησε κατά τόν καλύτερο τρόπο τά οἰκολογικά ὁράματα τοῦ προκατόχου του Πατριάρχου καί τοῦ Φαναρίου. Εἶναι τέτοιας σημασίας οἱ δραστηριότητές του ὑπέρ τοῦ Περιβάλλοντος, ὥστε ἡ διεθνής κοινότητα, ἀναγνωρίζοντας τήν ἀνιδιοτελῆ συνεισφορά του στήν μεγάλη ὑπόθεση τῆς εὐαισθητοποιήσεως τοῦ σύγχρονου κόσμου ὑπέρ τῶν δικαίων τῆς Κτίσεως, ἔχει δώσει πρός Αὐτόν τό χαρακτηριστικό προσωνύμιο «Πράσινος Πατριάρχης». Πολλά, διάφορα καί ὑψίστης σημασίας σκέπτεται καί πραγματοποιεῖ ὁ Παναγιώτατος, συνεπικουρούμενος ἀπό τήν περί Αὐτόν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο τοῦ Φαναρίου ὑπέρ τοῦ κοινοῦ στόχου. Ἐπιγραμματικῶς, ἀναφέρω:

Α. Τά πέντε Οἰκολογικά Σεμινάρια στήν Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης, ἤτοι:
* Τό 1ο τοῦ 1994, μέ θέμα
«Θρησκευτική ἐκπαίδευσις καί περιβάλλον»,* τό 2ο τοῦ 1995, μέ θέμα «Οἰκολογία καί Ἠθική»,* τό 3ο τοῦ 1996, μέ θέμα «Περιβάλλον καί Κοινωνία»,
* τό 4ο τοῦ 1997, μέ θέμα «Περιβάλλον καί Δικαιοσύνη» καί
* τό 5ο τοῦ 1998, μέ θέμα «Περιβάλλον καί Πτωχεία: Νομικαί Διαστάσεις καί Ἠθική Εὐθύνη».

Β. Τά ἑπτά, μέχρι σήμερα, Διεθνῆ ἐν πλῷ Οἰκολογικά Συμπόσια, ἤτοι:
* Τό Α΄, στό Αἰγαῖο καί Πάτμο, τό 1995, ἐπί τοῦ θέματος «Ἀποκάλυψις καί Περιβάλλον 95-1995»,
* Τό Β΄, στήν Μαύρη Θάλασσα, τό 1997, ἐπί τοῦ θέματος
«Θρησκεία-Ἐπιστήμη-Περιβάλλον: Ἡ Μαύρη Θάλασσα ἐν κινδύνῳ»,* Τό Γ΄, στόν Δούναβι Ποταμό, τό 1999, ἐπί τοῦ θέματος «Δούναβις: Ποταμός Ζωῆς»,
* Τό Δ΄, στήν Ἀδριατική Θάλασσα, τό 2002, ἐπί τοῦ θέματος:
«Ἡ Ἀδριατική: Μία ἀπειλούμενη Θάλασσα»,* Τό Ε΄, στήν Βαλτική Θάλασσα, τό 2004, ἐπί τοῦ θέματος «Ἡ Βαλτική Θάλασσα: Κοινή Κληρονομιά καί Εὐθύνη»,* Τό Στ΄, στόν Ἀμαζόνιο Ποταμό, τό 2006, ἐπί τοῦ θέματος «Ἀμαζόνιος: Πηγή ζωῆς» καί
* Τό Ζ΄, στήν Ἀρκτική Θάλασσα, φέτος (πρό ὀλίγων μόλις ἡμερῶν), ἐπί τοῦ θέματος
«Ἀρκτική: Ὁ Καθρέπτης τῆς Ζωῆς».
Πλήν τῶν ἀνωτέρω, ἀξίζει νά ἀναφερθοῦν δύο ἐπιπλέον κορυφαῖες στιγμές τοῦ Πατριάρχου μας:

1. Ἡ ὑπογραφή ἀπό τόν κ. Βαρθολομαῖο καί τόν μακαριστό Πάπα Ἰωάννη Παῦλο Β΄ τῆς «Διακηρύξεως τῆς Βενετίας» (Βενετία-Ρώμη, 10 Ἰουνίου 2002) καί
2. ἡ ἀπονομή στόν Πρῶτο τῶν Ὀρθοδόξων τοῦ Νορβηγικοῦ οἰκολογικοῦ Βραβείου τῆς Ὀργανώσεως Sophie γιά τό 2002, γνωστότερου ὡς «Πράσινου Νόμπελ».

Ἅπαντα τά ἀνωτέρω ἐπιβεβαιώνουν, ὅτι ὁ θεολογικός μας λόγος προβληματίζεται, σκέπτεται, συνδιαλλέγεται, εἶναι καίριος καί σαφέστατος, ὡς πρός τό δέον γενέσθαι, ἔναντι τῆς διασαλεύσεως τῆς συμπαντικῆς τάξεως, ἐξαιτίας τῆς ἀνθρώπινης βουλιμίας. Ἀπό τήν ὑπάρχουσα Βιβλιογραφία σταχυολογοῦμε θεολογικές σκέψεις-ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες καταδεικνύουν τήν σωτήρια ἔξοδο ἀπό τόν κίνδυνο.

1. Σύμφωνα μέ Μήνυμα τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 143ης περιόδου τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας πρός τά Μέλη τοῦ 11ου Πανελληνίου Συνεδρίου Οἰκολογικῶν Ὀργανώσεων συγκαλουμένου τό 1999 στήν Λαμία,
«(…) Ἡ χριστιανική Ἐκκλησία διαπαιδαγωγεῖ τούς ἀνθρώπους γιά τήν σωτηρία τους μέ τρόπο ὁλοκληρωμένο, πού συμπεριλαμβάνει κάθε ἀγωγή καί τήν οἰκολογική. Ἡ ἀρχαιότερη γιά τούς χριστιανούς οἰκολογική ἀγωγή εἶναι συνδεδεμένη μέ τήν σωτηριολογική ἀγωγή καί τίς δογματικές ἀρχές τῆς πίστεως, πού ἐκφράζονται ὡς λειτουργική πράξη καί ἀτομική καί κοινωνική συμπεριφορά. Ἡ οἰκολογική διάσταση τῆς Ὀρθοδόξου λατρευτικῆς πράξεως εἶναι πλουσιοτάτη, ἐμπεριεχομένη στις λατρευτικές Ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου, στίς λατρευτικές τελετές τῶν 7 Μυστηρίων καί ἰδιαιτέρως στις εὐχές τῆς Θείας Λειτουργίας “Ὑπέρ εὐκρασίας ἀέρων καί εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς” καί στίς ὑπόλοιπες ἁγιαστικές Ἀκολουθίες.
Εἶναι ἀναμφισβήτητο γεγονός, ὅτι ἡ λησμοσύνη τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ ἐκ μέρους τοῦ ἀνθρώπου, ὡς τοῦ τελικοῦ αἰτίου τῆς ἀφθονίας τῶν ἀγαθῶν τῆς γῆς, ὁδηγεῖ τον ἄνθρωπο στήν ἀπολυτοποίηση τῆς ἀξίας τῆς ἀφθονίας, στον θαυμασμό τῶν ἔργων του, δηλαδή, πολλάκις, σέ μιά μορφή συγχρόνου εἰδωλολατρείας. Αὐτή ἡ λατρεία ὁδηγεῖ στήν καταστροφή, γιατί ἀπολυτοποιεῖ τό σχετικό καί παραγνωρίζει τόν ἀληθινό Θεό καί Δημιουργό. (…)»
(10)

2. Κατά τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεο,
«Ὅποιος ἐπισκεφθῆ ὀρθόδοξα Μοναστήρια, θά διαπιστώση πολύ καλά τήν ὀρθή στάση τῶν πατέρων καί μοναχῶν ἔναντι τοῦ κόσμου, τῆς δημιουργίας καί γενικά τῆς κτίσεως. Εἶναι ἀληθινοί οἰκολόγοι, γιατί εἶναι πραγματικοί θεολόγοι. Ἡ εὕρεση καί βίωση τοῦ Θεοῦ εἶναι συγχρόνως εὕρεση καί τῆς ἀληθινῆς στάσεως ἔναντι τῆς κτίσεως. (…)
Ἡ ὀρθόδοξη οἰκολογία δέν μπορεῖ νά ἀνεξαρτητοποιηθῆ ἀπό τήν ὀρθόδοξη θεολογία καί τήν ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία, δηλαδή ἀπό τήν θεολογία περί τοῦ προσώπου τόσο τοῦ Θεοῦ ὅσο καί τοῦ ἀνθρώπου. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος γίνεται πρόσωπο, ὅσο γίνεται ἐν Χάριτι ὑπόσταση, τόσο καί περισσότερο ἔχει σωστές σχέσεις μέ τον Θεό, τον συνάνθρωπο, τήν κοινωνία καί τό φυσικό περιβάλλον.»
(11)
3. Κατά τόν σοφό Καθηγητή μας Εὐάγγελο Δ. Θεοδώρου,
«Ἡ ἀκεραιότητα τῆς Δημιουργίας προϋποθέτει καί τήν δι’ αὐτοπροστασίας καί αὐτοκαθάρσεως συνεχῆ ἐξυγίανσι τῆς πνευματικῆς ἀτμοσφαίρας, ἡ ὁποία –κατά τή μαρτυρία τῆς ψυχοσωματικῆς Ἰατρικῆς- ἔχει ἀντανάκλασι καί ἐπιπτώσεις καί στή σωματική καί βιολογική σφαῖρα.
Ἑπομένως, γιά νά μή εἶναι ἡ παγκόσμια οἰκολογική προσπάθεια ἀτελής, συρρικνωμένη καί ἀποσπασματική, πρέπει, ἐκτός λ.χ. τοῦ Πρωτοκόλλου τοῦ Κιότο ἤ τῶν ἀποφάσεων (…) στό Παγκόσμιο Οἰκολογικό Συνέδριο Κορυφῆς τοῦ Γιοχάνεσμπουργκ, οἱ ἰθύνοντες τίς τύχες τοῦ πλανήτου μας ἤ τῶν ἐπί μέρους τμημάτων του σέ συνεργασία μέ τήν Χριστιανική Ἐκκλησιαστική Ἡγεσία νά συντονίσουν τίς προσπάθειές τους πρός δημιουργίαν κάποιου νέου Πρωτοκόλλου ἐξυγιάνσεως καί προστασίας καί τῆς πνευματικῆς ἀνθρωπόσφαιρας. Ὅσον καί ἄν τό αἴτημα αὐτό φαίνεται κάπως οὐτοπιστικό στον ἐκκοσμικευμένο κόσμο, πρέπει τοὐλάχιστον οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας νά τό ἐπαναλαμβάνουν συνεχῶς μέσα στις σφαῖρες τῆς ἐπιρροῆς τους. Πρέπει κάποτε νά ἀφυπνισθοῦμε καί νά συνειδητοποιήσωμε τήν ὁλότητα τῶν ὑλικοβιολογικῶν καί πνευματικῶν διαστάσεων τοῦ οἰκολογικοῦ προβλήματος.»
(12)

4. Ὁ Καθηγητής Ἀλέξανδρος Μ. Σταυρόπουλος, δικαίως καί αὐτοκριτικῶς, ἀναρωτιέται:
«(…) Ὁ ὀρθόδοξος ἄνθρωπος εἶναι τελικά “ὁ ἐν τῷ ὀλίγῳ ἀναπαυόμενος” καί ὁ “θέλων τό μή ἔχειν ὡς θέλει τις τό ἔχειν”; Σέ μία, ὅμως, παγκόσμια κοινωνία ὅπως ἐξελίσσεται τώρα μπορεῖ, βέβαια, ὁ ὀρθόδοξος λόγος νά θέλουμε νά ἔχει τη βαρύτητα ἑνός ἀκρογωνιαίου ἤ θεμελίου λίθου˙۠ ὀφείλει ὅμως νά συνεργασθεῖ μέ ἄλλους λόγους πού ἐκεῖνοι θά ἔχουν τούς “λόγους” τους γιά νά προβάλουν ἤ νά ἐπιβάλουν τίς ἀπόψεις τους. Καί εἶναι πολλοί ἐκεῖνοι πού ἀπασχολοῦνται σοβαρά σήμερα γιά τήν ἔκβαση αὐτῶν τῶν πραγμάτων καί στή χώρα μας καί στό ἐξωτερικό. (…)» (13)

5. Ὁ Καθηγητής Μάριος Μπέγζος, ὑπογραμμίζει μέ σαφήνεια:
«Ἡ θεία ευχαριστία, τό θεμελιῶδες μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, ἐμπνέει οἰκολογικό ἦθος. (…) Ὁ ἄνθρωπος εὐχαριστεῖ τό Θεό γιά τά δῶρα καί τίς δωρεές Του, τη χάρη καί τά χαρίσματά του, δίνοντας πάλι πίσω στον Κύριο ὅ,τι Ἐκεῖνος μᾶς δώρισε. Ἔτσι μαθαίνουμε καί ἐμεῖς νά Τον μιμούμεθα, δηλαδή δηλαδή νά φερόμαστε μέ ἀγάπη καί ἐλευθερία. Ὅπως ὁ Θεός δημιουργεῖ τη φύση φύση ὡς κτίση ἀπό ἀγάπη (ὄχι ἀπό ἀνάγκη) καί μέ ἐλευθερία, ἔτσι ὁ ἄνθρωπος σέβεται τή φύση ὡς κτίση Θεοῦ, ὅπως ἀκριβῶς σέβεται τόν Κτίστη της.
Ἡ ἀσκητική παράδοση τοῦ μοναστικοῦ κοινοβίου γιά 2000 χρόνια καί ἡ κοινοκτημοσύνη τῶν πρώτων χριστιανικῶν κοινοτήτων ἐνσαρκώνουν ἄριστα τό οἰκολογικό ἦθος τῆς θείας εὐχαριστίας στήν Ἐκκλησία μέχρι σήμερα. Ἀσκητική δέ σημαίνει νά φύγουμε ἀπό τόν κόσμο, ἀλλά δείχνει πῶς μποροῦμε νά ζοῦμε μέσα στόν κόσμο χωρίς νά τόν καταστρέφουμε ἄλλο πιά. Πῶς; Μέ τήν αὐτάρκεια καί τήν ὀλιγάρκεια, δηλαδή νά ἀρκούμεθα στά λίγα, νά μήν πλεονεκτοῦμε, καί ἔτσι θά ἔχουμε ἐπάρκεια ἀγαθῶν, ὥστε ἡ φύση νά εὐτυχεῖ μαζί μας.»
(14)
Σεβασμιώτατοι Πατέρες καί Ἀδελφοί,

Ὅταν συντάσσονταν ὅλα τά ἀνωτέρω ὑπῆρχε μόνον ἡ ἐντονότατη ἀγωνία γιά τήν ἐξέλιξη καί τήν προοπτική τῶν πραγμάτων τοῦ Περιβάλλοντος. Ἐν τῷ μεταξύ, ἡ ἀγωνία μεταβλήθηκε σέ κραυγή, πόνο, θάνατο, καταστροφή ἐξ αἰτίας των ἐκτεταμένων Πυρκαγιῶν τοῦ ἐφετινοῦ Καλοκαιριοῦ. Κατ’ ἀρχήν ἡ τραγικότατη περίπτωση τῆς Πάρνηθας, μετά ἡ κατακαμένη Πεντέλη, ὕστερα πλεῖστα ὅσα μέρη τῆς πατρίδας μας καρβουνιασμένα κι ἐσχάτως ἡ κορύφωση: Τό θλιβερότατο Ὁλοκαύτωμα τῆς Νότιας Πελοποννήσου. Ὅλη αὐτή ἡ ἀποτρόπαιη κατάσταση μᾶς λυπεῖ -εἶμαι βέβαιος- ἁπαξάντες, μᾶς πληγώνει βαθύτατα, ὁδηγώντας τήν σύγχρονη Ἑλλάδα καί τόν Πολιτισμό της πολύ-πολύ πίσω, ἀλλά καί συντομότερα στό χεῖλος τῆς περιβαλλοντικῆς Ἀβύσσου.

Κατακλείοντας αὐτές μας τίς σκέψεις, ἠμποροῦμε ὡς Συνοδικό Σῶμα νά προβοῦμε σέ ὁρισμένες κινήσεις εὐαισθητοποιήσεως τοῦ πιστοῦ μας λαοῦ, δεδομένου ὅτι ὁ ρόλος μας εἶναι πνευματικός καί ἡ Ἐκκλησία μας μόνον ὡς στοργική Μητέρα δύναται νά νουθετήσει ἄρχοντες καί ἀρχόμενους. Ὁ σύγχρονος θεολογικός μας λόγος, σταχυολόγηση τουῦ ὁποίου ἀναφέρθηκε στήν παροῦσα Εἰσήγηση εἶναι ἀνάγκη να γίνει κτῆμα «πάντων καί πασῶν». Ξέχωρα ἀπό τό ὁτιδήποτε σκέπτεται ἤ ἤδη ἐφαρμόζει ὁ καθένας ἐξ ἡμῶν ἐντός τῶν ὁρίων τῆς ἐπισκοπικῆς του εὐθύνης, εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρξει ἕνα συνοπτικό corpus τῆς σύγχρονης «θεολογικῆς Οἰκολογίας» (15), σύμφωνα μέ τόν εὔστοχο ὅρο τοῦ Καθηγητῆ Ἠλία Οἰκονόμου. Τό συλλογικό αὐτό ἔργο θά πρέπει νά φθάσει σέ κάθε μέλος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος καί ὄχι μόνον. Ὁ θεοπρεπής περί Οἰκολογίας λόγος μας εἶναι ἀπαραίτητο νά γνωσθεῖ ἀπό μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές καί ὅλους τούς νέους μας, δασκάλους, καθηγητές ὅλων τῶν βαθμίδων, κατοίκους τῶν πόλεων καί τῆς ὑπαίθρου, μοναχούς, μονάζουσες, ἱερεῖς, ἀρχιερεῖς. Κλῆρο και Λαό ἐν γένει.
Διότι ἡ Γνώση ὑποψιάζει κι ἐν τέλει σώζει, ἀποδυναμώνοντας τήν κάθε εἴδους Ἀπόγνωση, ὁδηγώντας μᾶλλον στήν Ἐπίγνωση τῶν πραγμάτων τοῦ ὁρατοῦ καί τοῦ ἀόρατου Κόσμου μας, πρός δόξαν τοῦ Δημιουργοῦ τῶν Πάντων Ἁγίου Θεοῦ ἡμῶν.

Σᾶς εὐχαριστῶ γιά τήν ὑπομονή Σας!

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Λκ 12,15.
2. Μᾶς εἶχε δοθεῖ παλαιότερα ἡ εὐλογημένη εὐκαιρία νά δημοσιοποιήσουμε τίς ἀπόψεις μας ἐπί παρομοίου θέματος. Ἐκείνη τήν Ὁμιλία μας, τῆς 5ης Ἰανουαρίου 1995, ὑπό τόν τίτλο «Τά οἰκολογικά τῶν Φώτων», βλ. στό Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτου Καποδίστρια, Κεφάλαια Θεολογίας τοῦ Περιβάλλοντος, ἐκδ. Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2006, σσ. 137-140.
3. Βλ. Εὐαγγελίας Κουτούπα-Ρεγκάκου, Δίκαιο τοῦ περιβάλλοντος, ἐκδ. Σακκουλᾶ, Ἀθήνα-Θεσσαλονίκη 2005, σ. 6.
4. Ἑβρ 1,1.
5. Γεν 1,31.
6. Μκ 10,42.
7. Βλ. Ἰ. Μ. Χατζηφώτη, «Χρονικό 900ετηρίδος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Θεολόγου Πάτμου», Περιοδικό Ἐκκλησία 65 (1988) 603 ἑξ.
8. Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, Μηνύματα καί Ὁμιλίαι διά τό Περιβάλλον, ἐκδ. Φανάριον, Ἀθῆναι 2002, σ. 221.
9. Βλ. ὅ.π., σ. 8 ἑξ.
10. «Μήνυμα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πρός τά Μέλη τοῦ 11ου Πανελληνίου Συνεδρίου Οἰκολογικῶν Ὀργανώσεων Συγκαλουμένου εἰς Λαμίαν τήν 26ην Νοεμβρίου ἐ.ἔ.», Περιοδικό Ἐκκλησία 76 (1999) 728 ἑξ.
11. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Παρεμβάσεις στήν σύγχρονη Κοινωνία, ἐκδ. Ἱ. Μονῆς Γενεθλίου Θεοτόκου (Πελαγίας), τ. 2, 25.
12. Εὐαγγέλου Δ. Θεοδώρου, «Φαινομενολογία τῆς ἱεραρχικῆς δομῆς τῆς Κτίσεως», Περιοδικό Ἐφημέριος 51 (2002) τεῦχ. Σεπτεμβρίου, σ. 7.
13. Ἀλεξάνδρου Μ. Σταυροπούλου, «Ἕνας λόγος γιά τό περιβάλλον», ὅ.π., σ. 20.
14. Μάριου Μπέγζου, «Ὀρθόδοξη Θεολογία καί Οἰκολογία», ὅ.π., 52 (2003), τεῦχ. Νοεμβρίου, σ. 11.
15. Βλ. Ἠλία Οἰκονόμου, Θεολογική Οἰκολογία. Θεωρία και πράξη, Ἀθήνα 1994.

11.11.09

Διεθνές Συνέδριο Θαλασσοπουλιών (Seabird Group 10th International Conference, Bruges – Belgium 27-30/3/09)

Παρουσιάζει ο Γιώργος Καρρής

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα από την παρακολούθηση της αναπαραγωγικής προσπάθειας των Αρτέμηδων στα Στροφάδια παρουσιάστηκαν σε Διεθνές Συνέδριο για τα θαλασσοπούλια στο Βέλγιο. Πιο συγκεκριμένα από 27 έως 20 Μαρτίου του 2009 πραγματοποιήθηκε στην πόλη Μπρυζ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο (Οργάνωση Seabird Group) με τη συμμετοχή επιστημόνων από όλες τις ηπείρους.

Η ερευνητική ομάδα των Στροφάδων για τα θαλασσοπούλια, ως μόνη αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο εν λόγω Συνέδριο, παρουσίασε με τη μορφή πόστερ, τα πρώτα αποτελέσματα από τη μελέτη της αναπαραγωγικής προσπάθειας του Αρτέμη κατά τη διετία 2007-08. Με τον τρόπο αυτόν έγινε η πρώτη προσπάθεια για τη γνωστοποίηση της διεθνούς σημαντικότητας των Στροφάδων ως αναπαραγωγικού τόπου για τους Αρτέμηδες, καθώς επίσης αναδείχτηκε και ως βασική απειλή για τη βιωσιμότητας της αποικίας, η θήρευση από τους αρουραίους που έχουν εισβάλλει στο νησιωτικό οικοσύστημα.

Στα παράπλευρα οφέλη από την κοινοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας στο Συνέδριο, αποτέλεσε και η ανάπτυξη δυνατοτήτων συνεργασίας με άλλες διεθνείς ερευνητικές ομάδες με απώτερο στόχο τη συνδρομή στη μελέτη της κατάστασης της Μεσογείου (κυρίως σε ότι αφορά την ανίχνευση των επιπέδων ρύπανσης από πλαστικά υλικά και βαρέα μέταλλα, τα οποία και επιδρούν αρνητικά στην αναπαραγωγική προσπάθεια των θαλασσοπουλιών).

Φωτό 1. Αίθουσα των πόστερ στο Διεθνές Συνέδριο για τα θαλασσοπούλια στην πόλη Μρυζ του Βελγίου.
Φωτό 2. Πόστερ με τα αποτελέσματα από την έρευνα στην αποικία των Αρτέμηδων στα Στροφάδια.

4.11.09

Saving the Soul of the Planet - Address at the Brookings Institution

Αddress of Ecumenical Patriarch BARTHOLOMEW at the Brookings Institution
Direct Archdiocesan District
Washington, DC

(November 4, 2009)



Esteemed President Strobe Talbott,

Distinguished Guests,

It is a pleasure and a privilege to address members and guests of this renowned center of political study and thought. At first glance, it may appear strange for the leader of a religious institution concerned with spiritual values to speak about the environment at a secular institution that deals with public policy. What exactly does preserving the planet or promoting democracy have to do with saving the soul or helping the poor? It is commonly assumed that ecological issues – global climate change and the exploitation of nature’s resources – are matters that concern politicians, scientists, technocrats, and interest groups.

The Ecumenical Patriarchate is certainly no worldly institution. It wields no political authority; it leads by example and by persuasion. And so the preoccupation of the Orthodox Christian Church and, in particular, her highest spiritual authority, the Ecumenical Patriarchate, with the environmental crisis will probably come to many people as a surprise. But it is neither surprising nor unnatural within the context of Orthodox Christian spirituality.

Indeed, it is now exactly twenty years since our revered predecessor, Ecumenical Patriarch Dimitrios, sparked the ecological initiatives of our Church by issuing the first encyclical encouraging our faithful throughout the world to pray for and preserve the natural environment. His exhortation was subsequently heeded by the member churches of the World Council of Churches.

What, then, does preserving the planet have to do with saving the soul? Let us begin to sketch an answer by quoting an Orthodox Christian literary giant, Fyodor Dostoevsky, echoing the profound mysticism of Isaac the Syrian in the seventh century through Staretz Zossima in The Brothers Karamazov:

Love all God’s creation, the whole of it and every grain of sand. Love every leaf, every ray of God’s light! If you love everything, you will perceive the divine mystery in things. Everything is like an ocean, I tell you, flowing and coming into contact with everything else: touch it in one place and it reverberates at the other end of the world. [1]

This passage illustrates why, with respect to the priority and urgency of environmental issues, we do not perceive any sharp line of distinction between the pulpit and this lectern. One of our greatest goals has always been to weave together the seemingly disparate threads of issues related to human life with those related to the natural environment and climate change. For as we read the mystical teachings of the Eastern Church, these form a single fabric, a seamless garment that connects every aspect and detail of this created world to the Creator God that we worship.

For how can we possibly separate the intellectual goals of this institution – namely, the advancement of democracy, the promotion of social welfare, and the security of international cooperation – from the inspirational purpose of the church to pray, as we do in every Orthodox service, “for the peace of the whole world,” “for favorable weather, an abundance of the fruit of the earth,” and “for the safety of all those who suffer”?

Over the past two decades of our ministry, we have come to appreciate that one of the most valuable lesson to be gained from the ecological crisis is neither the political implications nor the personal consequences. Rather, this crisis reminds us of the connections that we seem to have forgotten between previously unrelated areas of life.

It is a kind of miracle, really, and you don’t have to be a believer to acknowledge that. For, the environment unites us in ways that transcend religious and philosophical differences as well as political and cultural differences. Paradoxically, the more we harm the environment, the more the environment proves that we are all connected.

The global connections that we must inevitably recognize between previously unrelated areas of life include the need to discern connections between the faith communities. We must also perceive the connections between all diverse disciplines; climate change can only be overcome when scientists and activists cooperate for a common cause. And, finally, we can no longer ignore the connections in our hearts between the political and the personal; the survival of our planet depends largely on how we translate traditional faith into personal values and, by extension, into political action.

That is why the Orthodox Church has been a prime mover in a series of inter-disciplinary and interfaith ecological symposia held on the Adriatic, Aegean, Baltic, and Black Seas, along the Amazon and Danube Rivers, as well as on the Arctic Ocean. The last of these symposia concluded only a few days ago in New Orleans, seeking ways to restore the balance of the great Mississippi River.

The mention of New Orleans brings to mind another truth. Not only are we all connected in a seamless web of existence on this third planet from the Sun, but there are profound analogies between the way we treat the earth’s natural resources and the attitude we have toward the disadvantaged. Sadly, our willingness to exploit the one reflects our willingness to exploit the other. There cannot be distinct ways of looking at the environment, the poor, and God.

This is one of the reasons why we selected New Orleans as the site of our latest symposium; and this is why our visit there was in fact the second since the devastation of Hurricane Katrina. There, images of poverty abound, too close for comfort. We witnessed them in August of 2005 on the Gulf of Mexico; they are still evident over four years later – not only sealed forever in our memory, but soiling the Ward 9 to this day! How could the most powerful nation on earth appear so powerless in the face of such catastrophe? Certainly not because of lack of resources. Perhaps because of what St. Seraphim of Sarov once called “lack of firm resolve.”

The truth is that we tend – somewhat conveniently – to forget situations of poverty and suffering. And yet, we must learn to open up our worldview; we must no longer remain trapped within our limited, restricted point of view; we must be susceptible to a fuller, global vision. Tragically, we appear to be caught up in selfish lifestyles that repeatedly ignore the constraints of nature, which are neither deniable nor negotiable. We must relearn the sense of connectedness. For we will ultimately be judged by the tenderness with which we respond to human beings and to nature.

Surely one area of common ground, where all people of good will – of all political persuasion and every social background – can agree is the need to respond to those who suffer. Even if we cannot – or refuse to – agree on the root causes and human impact on environmental degradation; even if we cannot – or refuse to – agree about what would define success in sustainable development, no one would doubt that the consequences of climate change on the poor and disadvantaged is unacceptable. Such denial would be inhumane at the very least and politically disadvantageous at worst.

Of course, poverty is not merely a local phenomenon; it is also a global reality. It applies to the situation that has existed for so long in such countries as China, India, and Brazil? To put it simply, someone in the “third-world,” is the most impacted person on the planet; yet, that person’s responsibility is incomparably minute: what that person does for mere survival neither parallels nor rivals our actions in the “first-world.”

Many argue that the wealthy nations of the West became so by exploiting the environment – they polluted rivers and oceans, razed forests, destroyed habitats, and poisoned the atmosphere. But now that that the poorer nations are developing and improving the quality of life for their citizens – like the West did during the 19th and 20th centuries – all of a sudden the rules are being changed and developing nations are being asked to make sacrifices the nations of the West never made as they were developing. They are being asked to reduce their impact on the environment – in other words, to curb their development. They are being asked to drive fewer cars, consume less oil, build fewer factories, raze fewer forests, and harm fewer habitats – all in the name of protecting the environment.

Brothers and sisters – this simply cannot be. Not only is it unfair to ask the developing nations to sacrifice when the West does not – it is futile. They care not what we say – they watch what we do. And if we are unwilling to make sacrifices, we have no moral authority to ask others, who have not tasted the fruits of development and wealth, to make sacrifices.

Fortunately, the West, and in particular America, is now showing that it recognizes this “inconvenient truth” – that if we are to save our planet, sacrifices must be made by all. The Obama administration, as you know, has been very active in this regard. The President has signed an Executive Order challenging government agencies to set 2020 greenhouse reduction goals, and using the government’s $500 billion per year in purchasing power to encourage development of energy-efficient products and services.

There are also many promising developments at the global level. Representatives of the 16 countries that emit the highest levels of greenhouse gases met recently in London to discuss the amount of aid they will give less-developed nations to help them adopt cleaner energy technology. And there are growing expectations that meaningful progress can be made as a result of the United Nations Climate Change Conference scheduled to take place in Copenhagen next month.

Sacrifices will have to be made by all. Unfortunately, people normally perceive sacrifice as loss or surrender. Yet, the root meaning of the word has less to do with “going without” and more to do with “making sacred.” Just as pollution has profound spiritual connotations, related to the destruction of creation when disconnected from its Creator, so too sacrifice is the necessary corrective for reducing the world to a commodity to be exploited by our selfish appetites. When we sacrifice, we render the world sacred, recognizing it as a gift from above to be shared with all humanity – if not equally, then at least justly. Sacrifice is ultimately an expression of gratitude (for what we enjoy) and humility (for what we must share).

For our part, in addition to our international ecological symposia, the Orthodox Church has decided to establish a center for environment and peace. Hitherto, the Ecumenical Patriarchate has endeavored to raise regional and global awareness on the urgency of preserving the natural environment and promoting inter-religious dialogue and understanding. Henceforth, the emphasis will be educational – on the regional and international levels.

The Center for Environment and Peace is planned to be housed in a historical orphanage, on Büyükada, one of the Princess Islands near Istanbul. The building was once the largest and most beautiful wooden edifice in Europe, and it will embody a new direction in the initiatives of the Ecumenical Patriarchate. Whereas the orphanage was at one time forcibly closed by Turkish authorities in an act of religious intolerance, it is highly expected to be returned to the Ecumenical Patriarchate through a just process in the European Court of Human Rights, which ruled in favor of returning this historic property of the Ecumenical Patriarchate. The purpose of the Center will be to translate theory into practice, providing educational resources to advance ecological transformation and interfaith tolerance.

The Center will focus on climate change and the related changes needed in human behavior and ethics. It will serve as a source of inspiration and awareness for resolving religious issues related to the environment and peace, in cooperation with universities, and policy centers on both local and international levels.

Dear friends, as we humbly learned very early on, and as we have repeatedly stressed throughout our ministry over the last twenty years, the environment is not only a political issue; it is also – indeed, it is primarily – a spiritual issue. Moreover, it directly affects all of us in the most personal and the most tangible manner. We can no longer afford to be passive observers in this crucial debate.

In 2002, at the conclusion of the Adriatic Symposium, together with His Holiness, the late Pope John Paul II, we signed a declaration in Venice that proclaimed in optimism and prayer. Our conclusion was that:

It is not too late. God’s world has incredible healing powers. Within a single generation, we could steer the earth toward our children’s future. Let that generation start now.

Because – ΝΥΝ Ο ΚΑΙΡΟΣ -- now is the kairos – the decisive moment in human history, when we can truly make a difference.

Because now is the kairos – when the consciousness of the world is rising to the challenge.

Because now is the kairos – for us to save the soul of our planet.

Because now is the kairos – there is no other day than this day, this time, this moment.

Indeed, let it start now.

May God bless all of us to bring our labors to fruition.

Thank you.


-------------------------------------

[1] The Brothers Karamozov (Harmondsworth UK: Penguin, 1982), vol. 1, 375-376 376.




3.11.09

Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος μιλά για τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον "θεραπευτή της φύσης και των ανθρώπων"

Photo by GANP/ Dimitrios Panagos


Στο βίντεο που δημοσιεύουμε, από τον Εσπερινό του Αγίου Δημητρίου στο Merrick της Νέας Υόρκης (25.10.2009), ακούγεται να ομιλεί από καρδιάς ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Δημήτριος περί της οικολογικής, τουτέστιν φιλάνθρωπης, δραστηριότητας του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου. Αξίζει να προσεχθεί ο χειμαρρώδης λόγος του.

Archbishop Demetrios speaks at the Great Vespers service at St. Demetrios Greek Orthodox Church in Merrick, NY.

Οι συνεπέστεροι Αναγνώστες μας

Related Posts with Thumbnails