Συμβούλιο της Επικρατείας: Παράνομα τα τουριστικά έργα στη Μονή Τοπλού

Παράνομα κρίθηκαν από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας τα έργα της Μονής Τοπλού στο Κάβο Σίδερο του Νομού Λασιθίου. Οι σύμβουλοι Επικρατείας ακολουθώντας την εισήγηση της συναδέλφου τους κυρίας Κατερίνας Χριστοφορίδου έκαναν δεκτή την αίτηση περίπου 300 κατοίκων του Λασιθίου, με την οποία ζητούσαν να ακυρωθεί η υπουργική απόφαση του 2007 με την οποία εγκρίθηκαν περιβαλλοντικοί όροι για την ολοκληρωμένη τουριστική ανάπτυξη της έκτασης του ιδρύματος Παναγία η Ακρωτηριανή (περίπου 25.000 στρέμματα), η οποία είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000. Το σχέδιο θα υλοποιούνταν από την εταιρεία «Loyalward ltd» και περιελάμβανε ξενοδοχειακές μονάδες δυναμικότητας 7.000 κλινών, ειδικό χώρο γκολφ με τα αναγκαία γήπεδα, εμπορικά και εκθεσιακά κέντρα, παραθεριστικές κατοικίες κτλ. Το έργο αυτό θεωρούνταν από τα μεγαλύτερα στα Βαλκάνια, ενώ αντίστοιχη μονάδα λειτουργεί στη Μεσσηνία.

Η Ολομέλεια του ΣτΕ (απόφαση 3920/2010) έκρινε ότι η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου δεν έγινε νόμιμα καθώς δεν έχει προηγηθεί πρόβλεψη οργανωμένης δραστηριότητας με βάση χωροταξικό σχεδιασμό. Σύμφωνα με τους συμβούλους τα έργα που πρόκειται να κατασκευαστούν αποτελούν «σύνθετο έργο μεγάλης κλίμακας, το οποίο έχει τον χαρακτήρα τουριστικού οικισμού». Τέτοιας όμως μορφής τουριστική ανάπτυξη ούτε ήπια είναι ούτε περιλαμβάνεται στις κατευθύνσεις και στις προτάσεις του περιφερειακού πλαισίου Κρήτης, το οποίο προβλέπει ποιοτική αναβάθμιση των τουριστικών παράκτιων περιοχών της βόρειας και νότιας ακτής του νησιού, ενώ «αποκλείει τη μορφή εντατικής τουριστικής εκμετάλλευσης της ανατολικής παράκτιας και ευαίσθητης περιβαλλοντικά ενότητας, όπου χωροθετείται το επίμαχο έργο». Επίσης το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο «συνέλαβε» πλημμέλειες στην περιβαλλοντική αδειοδότηση του όλου έργου.

Στη δικαστική απόφαση υπογραμμίζεται ότι από τις επιταγές του άρθρου 24 του Συντάγματος προκύπτει ότι «η πραγματοποίηση έργων ανάπτυξης παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είναι επιτρεπτή μόνο σε περιοχές οι οποίες εκ των προτέρων και με βάση νόμιμα κριτήρια έχουν καθοριστεί ως προοριζόμενες για την ανάπτυξη των εν λόγω συγκεκριμένων δραστηριοτήτων». Κατά συνέπεια, συνεχίζει η Ολομέλεια, «δεν είναι νόμιμη η έκδοση διοικητικών πράξεων με τις οποίες καθορίζεται θέση συγκεκριμένης παραγωγικής δραστηριότητας κατά παράλειψη του προσήκοντος επιπέδου χωροταξικού ή πολεοδομικού σχεδιασμού, προτού δηλαδή εγκριθεί για την περιοχή το προβλεπόμενο από την κείμενη νομοθεσία οικείο σχέδιο χρήσεων γης». Και αυτό, ανεξαρτήτως «των εφαρμοζομένων επί μέρους μεγεθών και χαρακτηριστικών του έργου, ως και του εύρους, της πληρότητας και της επιστημονικής επάρκειας των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνοδεύον τη χωροθέτηση, διότι αυτές εκπονούνται και αφορούν το τελικό επίπεδο εφαρμογής, δηλαδή την πραγμάτωση του έργου, και δεν δύνανται να υποκαταστήσουν το τυχόν ελλείπον ενδιάμεσο και κρίσιμο στάδιο χωροταξικού σχεδιασμού».

Τέλος, απερρίφθησαν οι υπέρ της υλοποίησης του έργου παρεμβάσεις από την αγγλικών συμφερόντων εταιρεία Loyalward, μητροπόλεις του Λασιθίου, την Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων, αγροτικούς συνεταιρισμούς, εμπορικούς, αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους κυρίως της Σητείας.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑonline

Τα πράσινα χαλιά των Στροφάδων

Έτσι, με τόσο όμορφες πράσινες μοκέτες, ντύνεται η γη των Στροφάδων μετά την αγαπητική εμπειρία της βροχής! Οι αφ' υψηλού σημερινές φωτογραφίες είναι ενδεικτικές της ωραιότητας του τόπου!

"μεσ' στο ναό της φύσης"

Διονύσιος Σολωμός

(ἀπό τό Carmen Seculare)

Δέν εἶναι χόρτο ταπεινό, χαμόδεντρο δέν εἶναι·

βρύσες ἁπλώνει τά κλαδιά τό δέντρο στόν ἀέρα·

μήν καρτερῇς ἐδῶ πουλί, καί μήν προσμένῃς χλόη·

γιατί τά φύλλ’ ἄν εἶν’ πολλά, σέ κάθε φύλλο πνεῦμα.

Τό ψηλό δέντρ’ ὁλόκληρο κ’ ἠχολογᾷ κι’ ἀστράφτει

μ’ ὅλους τῆς τέχνης τούς ἠχούς, μέ τ’ οὐρανοῦ τά φῶτα.

Σαστίζ’ ἡ γῆ κ’ ἡ θάλασσα κι’ ὁ οὐρανός τό τέρας,

τό μέγα πολυκάντηλο μέσ’ στό ναό τῆς φύσης,

κι’ ἁρμόζουν διάφορο τό φῶς χίλιες χιλιάδες ἄστρα,

χίλιες χιλιάδες ᾄσματα μιλοῦν καί κάνουν ἕνα.

Πρωτοπρεσβύτερου Παναγιώτη Καποδίστρια: "Κεφάλαια Θεολογίας του Περιβάλλοντος"

Ιερά Μητρόπολις Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2006, σσ. 165. Προλογίζει ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ο Α΄

Γράφει ο Δρ Δημήτρης Γ. Μαγριπλής

Περιοδικό ΣΥΝΑΞΗ, 115 (2010)

Ο π. Π. Καποδίστριας, επί σειρά ετών επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Οικολογίας και Περιβάλλοντος (σήμερα πλέον Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας) του Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων, συνέγραψε ένα ευσύνοπτο φοιτητικό εγχειρίδιο (όπως αναφέρει ο ίδιος στη σ. 19), στο πλαίσιο του μαθήματος «Θρησκεία και Περιβάλλον». Το γεγονός όμως ότι, εκτός από ένας δόκιμος συγγραφέας επιστημονικών κειμένων, είναι και ένας από τους λαμπρότερους εκπροσώπους της νεότερης ελληνικής ποίησης, καθιστά το βιβλίο άριστο δείγμα αισθητικής (το εμπροσθόφυλλο είναι της διάσημης χαράκτριας Άριας Κομιανού και οι εκφραστικές προμετωπίδες των κεφαλαίων του ζωγράφου – αγιογράφου Ν. Μπιάζη–Σεντή) και μια απόλυτα προσεγμένη δουλειά, τόσο στο λόγο όσο και στην ουσία του. Το βιβλίο κεφαλαιοποιείται σε επτά μέρη:

Στο πρώτο κεφάλαιο «Θρησκεία και περιβάλλον: Μια σχέση αμφίδρομη» (σσ. 21–25), τονίζεται η αμφίδρομη και αδιάπτωτη σχέση μεταξύ θεολογούντων και οικολογούντων (σ. 22).

Στο δεύτερο κεφάλαιο «Ένας αρχαίος ψαλμός για το περιβάλλον» (σσ. 25–31), παρουσιάζεται ο 103ος (ργ΄) Ψαλμός, ο λεγόμενος Προοιμιακός, ως Περιβαλλοντικός ψαλμός (σ. 25), καλώντας τον αναγνώστη σε συναίσθηση και αλλαγή νοοτροπίας (σ. 26). Η νεοελληνική απόδοση του ψαλμού από τον συγγραφέα είναι άριστη και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα για τους φιλολογούντες και τους αγαπώντες την ποίηση (σ. 28–30).

Στο τρίτο κεφάλαιο τονίζεται το «πλησιέστερο περιβάλλον μας» που είναι το ίδιο το «ανθρώπινο σώμα» (σσ. 31-51), η αναγκαιότητα του σεβασμού του και φυσικά η αντιδιαστολή του από την προοπτική του θανάτου, που απορρέει από την άρνηση της ανάστασης ως συνέχειας της ίδιας της ζωής.

Στο τέταρτο κεφάλαιο «Τα Θεοφάνια: Αγιασμός του οικοσυστήματος – πανηγύρι συμπαντικό» (σσ. 51–55), καταδεικνύεται η εορτή των Φώτων ως το σύνορο ανάμεσα σε δύο αντιτιθέμενες εποχές, (χαρακτηριζόμενες έτσι τροπικά και όχι χρονικά, σ. 54), της πριν και μετά της αξιοποίησης και νοηματοδότησης της ύλης από τον Θεάνθρωπο.

Στο πέμπτο κεφάλαιο «Στο μέγα καύμα χλωρός. Μια οικολογική προσέγγιση στην Αποκάλυψη από θεολογική άποψη» (σσ. 55–79), επιχειρείται μια άκρως πρωτότυπη προσωπική προσέγγιση των ιερών κειμένων από θεολογικο–οικολογική οπτική. Η λύση του οικολογικού προβλήματος βρίσκεται, σύμφωνα με το συγγραφέα, «… στην σώζουσα επιστροφή του ανθρώπου στην αρχαία του προπτωτική και σταυρώσιμη απλότητα, εκείνη των πρωτοπλάστων , τηρουμένων πάντοτε βέβαια των αναλογιών» (σ. 78).

Στο έκτο κεφάλαιο «Ορθόδοξη ασκητική και φυσικό περιβάλλον» (σσ. 79–93), παρουσιάζονται οι ασκητές του ορθόδοξου μοναχισμού, ως ειδικοί περιβαλλοντολόγοι. Παλαιότεροι και σύγχρονοι γέροντες καταδεικνύουν ότι η ψυχική αποκάθαρση και πνευματική ανακαίνιση του ανθρώπου, δια της νοεράς άθλησης, διαθέτει δυναμικές επανόρθωσης της τραγικής για την κτίση κατάστασης του οικολογικού αδιεξόδου. Αν και οι μοναχοί της ορθόδοξης εκκλησίας δεν εντάχθηκαν ποτέ σε οικολογικά κινήματα, συμμετέχουν πρωτοπόρα και ενεργά «…στις διεθνείς προσπάθειες για καλυτέρευση της ποιότητας ζωής και ύπαρξης πάνω στο πλανήτη…» (σ. 90).

Στο έβδομο κεφάλαιο «Οι πράσινες ευαισθησίες του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α΄» (σσ. 93–123), τονίζεται η ενεργητική διάθεση του Πατριάρχη και οι οικολογικές του πρωτοβουλίες, που σκοπό έχουν να ανοικοδομήσουν τον σύγχρονο άνθρωπο στην προοπτική ενός καινού και ανακαινισμένου οικοσυστήματος.

Το βιβλίο ολοκληρώνει παράρτημα κειμένων (συνέντευξη του Πατριάρχη, η κοινή διακήρυξη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ και του Πατριάρχη το 2002, τα οικολογικά των Φώτων – λόγος του Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσοστόμου Β΄ το 1995), ένα μικρό ανθολόγιο εκκλησιαστικών κειμένων για το περιβάλλον και η «Ευχή εις τον εγκαινισμόν του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαιδεύσεως Λιθακιάς Ζακύνθου» δείγμα υψηλής ποιητικής τέχνης του συγγραφέα (σ. 154–5), όπως και η «Ικετήριος ευχή δια τας ημέρας περιβάλλοντος» (σ. 156–7). Τέλος η επιλογή θεολογικής βιβλιογραφίας για το περιβάλλον και την οικολογία, που παρατίθεται στο βιβλίο, αποτελεί σημαντικό βοήθημα για κάποιον που θα θελήσει να εντρυφήσει περαιτέρω στο θέμα.

Οικολογικά στίγματα ντροπής στον Τόπο και στον Τρόπο μας

Φωτοαποτυπώνει και γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Τα σημερινά στιγμιότυπα, που παρουσιάζουμε από το πολυπεριοδικό μας, δεν είναι σαν τα συνηθισμένα. Δεν προβάλλονται η ωραιότητα, οι φωταψίες και τα χρώματα, το μεγαλείο και το ευτυχές, που τέρπουν έτσι κι αλλιώς τις εντός κι εκτός αισθήσεις...

Όμως, εάν επιθυμούμε να υπηρετούμε την Αλήθεια, πρέπει να (ανα)δείξουμε και την μειονεκτική πλευρά μας, τη σκοτεινή όψη τής πολιτισμικής / κοινωνικής φυσιογνωμίας μας, διότι έτσι και μόνον έτσι υπάρχει (;) ελπίδα να επανέλθουμε στον εαυτό μας, εξαλείφοντας σύν τω χρόνω τα στίγματα της ντροπής. 

Λοιπόν, αγαπητοί φίλοι, τα σκουπίδια μάς έχουν πνίξει... Έχουμε ήδη συρθεί στο μη περαιτέρω... Πριν δυο-τρεις ημέρες, περί το δειλινό, πήρα τον αγροτικό (και κατά τα άλλα γραφικότατο) δρόμο της Φτερίνας Μπανάτου, πάντα εν Ζακύνθω και, σε μήκος δύο μόλις χιλιομέτρων, αποτύπωσα τις θλιβερές πραγματικότητες, που ως αντιαισθητικές φωτογραφίες δημοσιεύονται σήμερα εδώ.

Δεν πρόκειται απλώς για τα συνηθισμένα σκουπίδια, τα οποία αποθέτουμε σε κάδους κι ενδεχομένως καθυστέρησαν οι του Συνδέσμου Καθαριότητας να τα απομακρύνουν, αλλά είναι ό,τι κανείς φαντασθεί, πεταμένα αβασάνιστα παντού στα χαντάκια μας: Εκατοντάδες σακούλες, μπουκάλια μπύρας και συσκευασίες αναψυκτικών, χαλιά, στρώματα, λεκάνες, βαρέλια, άδειοι τενεκέδες λαδιού (ποιος άδειασε από τις συσκευασίες εμπορίου και τι προσμίξεις έκαμε -άραγε- με όλο αυτό το αραβοσιτέλαιο;;;), μπάζα από γκρεμισμένα σπίτια, μπανιέρες, τουαλέτες, άχρηστα έπιπλα διάσπαρτα...

Μα είναι δυνατόν;;; Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ειδικοί τόποι συλλογής άχρηστων ογκωδών αντικειμένων, πολλώ δε μάλλον υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης, οι οποίοι λειτουργούν άριστα. Όμως η εγκληματική εγωπάθεια και ο παράφρων ωχαδελφισμός ορισμένων συμπολιτών μας, αλλά και η μίμηση της βλάσφημης συμπεριφοράς των εντοπίων έναντι του φυσικού περιβάλλοντος από τους παρεπιδημούντες αλλοδαπούς, μάς έχουν οδηγήσει σε αυτό το χάλι...

Και ύστερα τολμάμε να παραπονούμαστε για τα περασμένα μεγαλεία του νησιού μας, για την διαρκώς ογκούμενη μιζέρια της καθημερινότητάς μας, για την παρουσία τόσων και τόσων τρωκτικών ή κουνουπιών στην περιοχή μας, για τις πολυειδείς ασθένειες και τα δεινά που επισσωρεύονται στην υγεία μας και, κατ' επέκτασιν, για τον πλανήτη που αργοπεθαίνει...

Εάν φέρεται τόσο σαδιστικά ο καθένας από εμάς στο περιβάλλον, όπου ζει, αναπνέει, δραστηριοποιείται και μάλιστα ανατρέφει τα παιδιά του, μάταια πάσχουμε για την επούλωση των πληγών, που αφήνει πίσω του κάθε ώρα και στιγμή το λεγόμενο Οικολογικό Πρόβλημα.

Εάν δεν διορθωθεί ο ένας, ο επί μέρους, ο κατά μόνας, δεν πρόκειται ποτέ να διορθωθεί το Σύνολο.

Εάν ο κάθε άνθρωπος είναι απάνθρωπος στον εαυτό του και το περιβάλλον του, ουδέποτε θα φτιαχθεί ο Κόσμος...

Ο Κόσμος, άλλωστε, παραδόθηκε στον διαχειριστή άνθρωπο με απόλυτη ευκοσμία και καλός λίαν, ο άνθρωπος όμως (φερόμενος ως ληστής ή και ως βιαστής) τον έχει οδηγήσει σε πλήρη Ακοσμία και μάλιστα -ο υποκριτής- κλαίει ενίοτε με δάκρυα κροκοδείλια, καθώς νοιώθει τον επιθανάτιο ρόγχο της Γης να εξαντλείται...

Ποιος ονόμασε πρώτος "Πράσινο Πατριάρχη" τον Βαρθολομαίο / Al Gore welcomes the "Green Patriarch" to Washington DC (1997)

Λέμε και ξαναλέμε ότι η διεθνής Κοινότητα έχει ονομάσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη "Πράσινο Πατριάρχη", εξαιτίας των πολλών και ποικίλων πρωτοβουλιών του υπέρ του πολυταλανιζόμενου φυσικού περιβάλλοντός μας. Δεν επισημαίνεται όμως ποιος τον "βάφτισε" έτσι...

Συνέβη λοιπόν το 1997. Ο τότε Αντιπρόεδρος των Η.Π.Α. Αλ Γκορ (βραβευμένος ο ίδιος μετέπειτα -2007- με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, δραστηριοποιούμενος εσχάτως οικολογικά) υποδέχτηκε θερμότατα τον κ. Βαρθολομαίο στη χώρα του και, εκθειάζοντας την οικολογική δράση του προεστώτος της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης, μιλά για πρώτη φορά περί "Πράσινου Πατριάρχη".

Ιδού το σχετικό ιστορικό βίντεο:

Vice President Al Gore welcomed Ecumenical Patriarch Bartholomew during his official visit to the United States in 1997 and hosted His All Holiness at the Vice Presidential Residence. During his welcome, Vice President Al Gore praised His All Holiness for his environmental work and referred to him as the "Green Patriarch".

Μια προφητική παιδική φωνή υπέρ του Περιβάλλοντος / Severn Suzuki, the girl who silenced the World (1992)

Πολυκυκλοφορεί εσχάτως στο διαδίκτυο, λαμβάνουμε κι εμείς στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μας, μια πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία ενός 12χρονου κοριτσιού, της Severn Suzuki, που εκφωνήθηκε σε περιβαλλοντική υπέρ της Γης συνάντηση του Ο.Η.Ε. στη Βραζιλία, το 1992.

Μια δυναμικότατη παιδική φωνή υπέρ του θνήσκοντος Φυσικού Περιβάλλοντός μας. Έκτοτε πλείστες όσες ασέλγειες προστέθηκαν στο σώμα της Γης μας... Η ομιλία εκείνη διατηρεί ακόμα τη φρεσκάδα και την επαναστατικότητά της και ως κραυγή διαμαρτυρίας απευθύνεται πάλι και πάλι προς κάθε υπεύθυνο, αλλά και στον καθένα μας.

Η Severn Cullis-Suzuki γεννήθηκε στο Βανκούβερ του Καναδά στις 30 Νοεμβρίου 1979. Σήμερα δραστηριοποιείται ως ακτιβίστρια, δημοσιγράφος και συγγραφέας. Περισσότερα για το κορίτσι, που το 1992, με τον παιδικό αυθορμητισμό της, στρίμωξε τις Μεγαλέμπορους των Εθνών στον τοίχο για 5 λεπτά, διαβάστε εδώ.

Ο αβίωτος βίος μέσα σ' ένα κλουβί

Είναι ζωή αυτή;

Ή, ποιος δικαιούται να εγκλωβίζει οποιοδήποτε ον, όπως εν προκειμένω τα Πουλιά;

Η πνοή της ύπαρξης (και της πιο μηδαμινής) πώς μπορεί να τίθεται πίσω από κάγκελα;

Συμβαίνει δίπλα μας καθημερινά...

ΝΤΡΟΠΗ.-

Top 10 Religious Environmental Saints

Mallory McDuff, Ph.D.

Author, 'Natural Saints: How People of Faith Are Working to Save God's Earth'

What do Saint Francis of Assisi and the New Orleans Saints have in common? Goggle the term "saints" to find out.

An online search for "saints" first reveals the official site of the football team that won this year's Super Bowl and then a site for religious saints recognized by the Catholic Church.

These sacred and secular saints do have one thing in common: Saint Francis, the patron saint of animals and the environment, and the New Orleans Saints share a strong connection to place.

Today, stewardship of place has brought together diverse religious leaders -- Muslims, Jews, Christians -- who are playing on the same team to protect the earth, despite their differing religious beliefs. These faith leaders are standing in solidarity, united by a moral imperative to care for God's creation.

In his book Making Saints, Kenneth Woodward defines a saint as "someone through whom we catch a glimpse of what God is like -- and what we are called to be." From mosques to monasteries, these saints are revealing a new world where hopeful environmental action happens on an individual, congregational, and community level.

In that spirit of hope, I present a roster of 10 religious-environmental saints. The first five have gained national and even international recognition, while the second list features spiritual leaders encountered in my own daily life. All 10 saints offer lessons for a new world, where congregations model the principles and practices of sustainable communities.

Five Saints of the World

The familiar tune "When the Saints Go Marching In" calls for a new day: "Oh, when the new world is revealed, oh, when the new world is revealed, Lord, I want to be in that number, when the new world is revealed." These five saints have influenced my own belief that we must respond through faith to environmental degradation here on earth, rather than wait for heaven at St. Peter's gates.

1. Rev. Sally Bingham: As a stay-at-home mom, the Rev. Sally Bingham questioned why clergy in her Episcopal church were not talking about faith and the environment. As an ordained priest, she now serves as the founder and director of the Regeneration Project and Interfaith Power and Light (IPL) Campaign, which provides a religious response to global warming. With IPL affiliates in 38 states, this campaign has become a powerful interfaith force to address climate change.

2. Wangari Maathi: Awarded the Nobel Peace Prize in 2004, Wangari Maathi's work resulted in 20 million trees planted on farms, church compounds, and gardens in Kenya. The founder of the Green Belt Movement, Maathi began planting trees as a grassroots initiative to improve the lives of women and conserve the environment. She was the first woman in East and Central Africa to earn her doctorate degree and credits the Benedictine sisters with promoting her love of science.

3. The Ecumenical Patriarch Bartholomew: The leader of the Orthodox Church, the Ecumenical Patriarch Bartholomew has earned the title of "the Green Patriarch." He brought together scientists, religious leaders, and government officials for visits to major bodies of water in the world, including the Danube, the Amazon, and the Arctic, to integrate scientific and spiritual understandings of water.

4. Wendell Berry: From his farm near Port Royal, KY, Wendell Berry writes as a farmer and activist, challenging people of faith to practice their convictions. Berry, who attends a local Baptist church, has criticized Christians as complacent about an economy that destroys the environment. His writings urge a "home economy" of raising food and animals through a life rooted in one place.

5. Rev. Mitch Hescox: When oil poured in the Gulf of Mexico this summer, the Rev. Mitch Hescox decided to walk from Waveland, Miss. to Venice, La. and pray with Gulf Coast residents affected by the spill. In 2009, he became president/CEO of the Evangelical Environmental Network. This year, he also organized an 18-day walk from West Virginia to Washington, DC to bear witness to mountaintop removal sites and pray for victims of climate change.

Five Saints in my Life

"I Sing a Song of the Saints of God" was one of my grandmother's favorite hymns: "And one was a doctor and one was a queen, and one was a shepherdess on the green. They were all of them saints of God and I mean, God helping, to be one too."

Religious-environmental saints are acting with conviction to conserve the places I love. One is a writer, and one is a priest, and one is a mother, just like me. If I can find these saints in my small circles, these natural saints are among us all.

1. LeeAnne Beres: "A thousand acts of kindness can be wiped away with a single act of Congress," says LeeAnne Beres, executive director of Earth Ministries in Washington State. Among its many programs, Earth Ministries provides training in environmental advocacy skills for congregations. This organization has brought together interfaith religious leaders and legislators in a campaign to transition the state from coal to clean energy by 2015.

2. Rev. John Rausch: In his work with the Catholic Committee on Appalachia, Father John Rausch has led countless tours of mountaintop removal sites for seminarians, community members, and interfaith groups. This Sept. 11, Rev. Rausch will lead an interfaith prayer service facing a mountaintop removal site to pray for jobs that build a just society and steward creation. He often ends these services by giving wildflower seeds to participants to scatter amid the rubble as a sign of hopeful action.

3. Jill Rios: Jill Rios and her daughter Aja worship at La Capilla de Santa Maria, where her husband is the priest for this Episcopal parish that ministers to Latino immigrants. With her leadership, La Capilla has weatherized the sanctuary, planted a garden, and built a cob oven as a microenterprise for parishioners. As the former director of North Carolina Interfaith Power and Light, she also created a program to weatherize 300 low-income homes and provide climate justice tours for congregations.

4. Rabbi Larry Troster: Rabbi Larry Troster fosters the next generation of religious-environmental saints through his leadership with the GreenFaith Fellowship program. This training builds the skills of interfaith leaders to care for creation using a framework of justice, spirituality, and stewardship. Based in New Jersey, GreenFaith also promotes initiatives such as solar panels on sanctuaries and an environmental certification program for congregations.

5. Will Harlan: A practicing Buddhist and environmental writer, Will Harlan lives off the grid with his wife and son on their farm in Western North Carolina. His spirituality connects him to the earth and to his avocation as an elite ultramarathoner in places like the Appalachian Mountains and Cooper Canyon, Mexico. Last year, Harlan completed a 72-mile run in the Smoky Mountains to raise awareness about mountaintop removal.

Fans of the New Orleans Saints chant this song with a religious fervor: "Who dat? Who dat? Who dat say gonna beat dem Saints?" The call and response creates a power greater than the individual voices in the stadium. Likewise, believers are creating collective momentum from individual acts: one cob oven built, one interfaith service organized, one church garden tilled, one piece of legislation passed.

Together, these people of faith represent a communion of saints rooted in God's earth, but moving forward, one step at a time. And I mean to be one too.

Πηγές: The Huffington Rost, Seprember 2, 2010 και amen

Πατριαρχικό Μήνυμα για την 1η Σεπτεμβρίου, Ημέρα Προσευχών υπέρ του Περιβάλλοντος

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ

ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ

ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ ΚΥΡΙΟΥ

ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,

Ο μακαριστός προκάτοχος ημών αοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος έχων πλήρη επίγνωσιν της κρισιμότητος της περιβαλλοντικής κρίσεως, καθώς και της ευθύνης της Εκκλησίας δια την άμεσον και αποτελεσματικήν αντιμετώπισίν της, εξέδωκε προ δύο και πλέον δεκαετιών την πρώτην επίσημον εγκύκλιον δια την διαφύλαξιν του φυσικού περιβάλλοντος. Η εγκύκλιος εκείνη, δια της οποίας η Μήτηρ Εκκλησία καθιέρωσεν επισήμως την α΄ Σεπτεμβρίου, αρχήν του εκκλησιαστικού έτους, ως ημέραν προσευχής δια την προστασίαν του περιβάλλοντος, απηυθύνετο προς το πλήρωμα της Εκκλησίας εις όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

Όπως με διορατικότητα είχεν επισημάνει τότε η Εκκλησία μας, η σημασία του ευχαριστιακού και ασκητικού ήθους της παραδόσεώς μας αναδεικνύεται ως μεγίστη και κρίσιμος προσωπική συνεισφορά εις τον καλόν και πανανθρώπινον αγώνα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, ως Θείας Κτίσεως και κοινής κληρονομίας. Σήμερον, μεσούσης μιας άνευ προηγουμένου οικονομικής κρίσεως, η ανθρωπότης δοκιμάζεται πολλαχώς. Η δοκιμασία όμως αύτη δεν αφορά μόνον εις τας προσωπικάς δυσκολίας ενός εκάστου εξ ημών, αλλά εις την ανθρωπότητα συνολικώς ως κοινωνίαν, συμπεριφοράν και αντίληψιν δια τον περιβάλλοντα κόσμον και ιεράρχησιν αξιών και προτεραιοτήτων.

Είναι σημαντικόν, η παρούσα θλιβερά οικονομική κρίσις να αποτελέση έναυσμα δια την πολυθρυλουμένην και απολύτως αναγκαίαν στροφήν προς την περιβαλλοντικώς βιώσιμον ανάπτυξιν. Προς εκείνο το πρότυπον δηλαδή της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, η οποία θέτει ως βάσιν το περιβάλλον και όχι το ανεξέλεγκτον οικονομικόν κέρδος. Ας αναλογισθώμεν όλοι επί παραδείγματι τι δύναται να συμβή εις κράτη, τα οποία σήμερον πλήττονται εντόνως εκ της οικονομικής κρίσεως και πενίας, όπως η Ελλάς, η οποία διαθέτει ταυτοχρόνως εξαιρετικόν φυσικόν πλούτον: μοναδικά οικοσυστήματα, σπάνια είδη χλωρίδος και πανίδος και φυσικούς πόρους, ωραιότατα τοπία, άφθονον ήλιον και άνεμον. Εάν τα οικοσυστήματα υποβαθμισθούν και εκλείψουν, οι φυσικοί πόροι εξαντληθούν και τα τοπία καταστραφούν, ενώ εκ της κλιματικής αλλαγής προκύψουν απρόβλεπται καιρικαί συνθήκαι, ποία θα είναι η βάσις και το οικονομικόν μέλλον των κρατών αυτών και συνολικώς του πλανήτου;

Εκτιμώμεν, λοιπόν, ότι τώρα καθίσταται αδήριτος η ανάγκη δια την συνάρθρωσιν κοινωνικών συναινέσεων και πολιτικών πρωτοβουλιών, ώστε να καταστή δυνατή η στροφή προς μίαν οδόν αειφορίας και οικολογικώς βιωσίμου αναπτύξεως.

Δια την Ορθόδοξον Εκκλησίαν μας, η προστασία του περιβάλλοντος, ως θείας και «καλής λίαν» κτίσεως, αποτελεί μεγίστην ευθύνην δια τον άνθρωπον, ανεξαρτήτως των υλικών η οικονομικών ωφελειών τας οποίας δύναται να αποφέρη. Η άμεσος διασύνδεσις της θεοσδότου υποχρεώσεως και εντολής «εργάζεσθαι και φυλάσσειν» με κάθε πτυχήν της συγχρόνου ζωής, αποτελεί την μόνην οδόν δια την αρμονικήν συνύπαρξιν με έκαστον στοιχείον της κτίσεως και με το σύνολον του φυσικού κόσμου εν γένει.

Καλούμεν λοιπόν πάντας, αδελφοί και τέκνα εν Κυρίω αγαπητά, εις τον τιτάνειον αλλ ὅμως δίκαιον αγώνα δια τον μετριασμόν της περιβαλλοντικής κρίσεως και την αποτροπήν των χειροτέρων εκ των επιπτώσεων αυτής, με απώτερον σκοπόν την εναρμόνισιν του προσωπικού αλλά και του συλλογικού μας τρόπου ζωής και σκέψεως με τας απαιτήσεις διαβιώσεως και διατηρήσεως τόσον των φυσικών οικοσυστημάτων και ενός εκάστου εκ των ειδών χλωρίδος και πανίδος, όσον και του σύμπαντος κόσμου ως ενιαίου και αδιαιρέτου συνόλου.

,βι’ Σεπτεμβρίου α΄

+ ο Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος, διάπυρος προς Θεόν ευχέτης πάντων υμών

Patriarch Bartholomew: "The crisis is not in the environment, but in the human heart"

MELTING MEN Eco Art Calls Attention to Global Warming

The symposia of the Committee on Religion, Science and Environment are lead by the Ecumenical Patriarch His All Holiness Bartholomew I. The symposia bring together scientists and religious leaders from all faiths and from all over the world in order to seek solutions to the ecological crisis threatening the world's major bodies of water. Apart from studying the ecological issues, the symposia also look at theosophical concepts—such as pollution as a sin—alongside practical solutions, for example how to halt pollution, over fishing etc. In the end, as the Patriarch notes, "The crisis is not in the environment, but in the human heart".

The need for a universal ecological consciousness is now essential to the planet's survival. With this in mind, the Religion, Science and the Environment symposium that sailed the Adriatic Sea focused on how humanity can be inspired towards an ecological ethos.

The six countries of the Adriatic range from one of the wealthiest to some of the poorest in Europe; and their problems range from those of an advanced industrial economy to those in transition and recovery from recent wars. The voyage included visits to toxic hot spots as well as successful projects to protect the environment.

The symposium concluded in Venice where Ecumenical Patriarch Bartholomew and Pope John Paul II came together to sign the Venice Declaration, in which they laid the foundation for developing a joint environmental ethos.

Because it is almost entirely enclosed, the Baltic Sea is the world's most fragile and polluted bodies of water. It receives pollution from nine countries that have widely disparate natural resources, economies, social structures and mores.

Some states are active in protecting the environment, but others are not. With these geographical circumstances, the Baltic suffers from pollution, utrification, invasive species, oil spills, and dumped World War II chemical weapons. As a result, it has more than 800 toxic hot spots.

Under the patronage of His All Holiness the Ecumenical Patriarch and His Excellency Mr. Romano Prodi, former President of the European Community, the RSE Baltic symposium brought together theologians, scientists, policy makers, environmentalists and journalists to generate and support practical initiatives to protect the Baltic. This film based on their trip illustrates the ecological damage in the Baltic as well as the considerable efforts underway to heal it. In addition, it explores the symposium's continuing quest for a wisdom-based environmental ethos for the world.

Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτου Καποδίστρια: ΔΙΑΧΕΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΛΟΓΟ ΣΤΟ ΠΛΗΡΩΜΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

[Περιοδικό ΘΕΟΛΟΓΙΑ 81 (2010), τεύχος 2 (Ζητήματα Ποιμαντικής Θεολογίας), σσ. 197-207]

«Ο άνθρωπος δίχως τον κόσμο και ο κόσμος δίχως τον άνθρωπο

δεν έχουν λόγο υπάρξεως» [1]

Εισαγωγή

Όσοι με ειλικρινή πρόθεση εμβαθύνουν στα προβλήματα της καθημερινότητάς μας παραδέχονται πλέον ότι το οικολογικό δεν αποτελεί απλά και μόνον ένα πολύ μεγάλο σύγχρονο πρόβλημα, αλλά θα συνοδεύει τον πλανήτη μας και στο μέλλον, εάν και εφόσον θα υπάρξει το όποιο μέλλον… Κάποιοι άλλοι όμως, μάλλον εθελοτυφλούντες, θεωρούν το ζήτημα ως αμελητέα παρωνυχίδα κι εν πολλοίς υπερβολή των ποικίλων παραφυάδων οικολογούντων, οι οποίες αναφύονται ευκαίρως ακαίρως ανά τον κόσμο, οπότε επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε άλλες πτυχές της τρέχουσας καθημερινότητας, πασχίζοντας να επουλώσουν άλλου είδους αιμάσσοντα τραύματα, όπως -λόγου χάριν- εσχάτως η κρίση στην οικονομία. Όμως η κατεξοχήν πληγή είναι αυτή που απειλεί συνολικά τον πλανήτη και -ατυχώς- δεν θεραπεύεται με ημίμετρα ή τρόπους μαγικούς. Τα άλλα επιμέρους -όχι ευκαταφρόνητα- κοινωνικοπολιτικά προβλήματα θα βρουν δυνάμει τη λύση τους κάποια στιγμή μες από τις ανάλογες οδυνηρές, πλην αναγκαίες, ζυμώσεις ή ανατροπές, όμως ο κίνδυνος για την ίδια την ύπαρξη επάνω στον πλανήτη μας (την δική μας ύπαρξη δηλαδή), ως κορυφαίο κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα, αποτελεί τον πλέον επίφοβο εχθρό μας. Κατά τον James Lovelock «είμαστε σαν το άμυαλο και επιπόλαιο παιδί μιας οικογένειας που καταστρέφει τα πάντα στο σπίτι και πιστεύει ότι αρκεί απλά να ζητήσει συγνώμη» [2].

Από πλευράς εκκλησιαστικής και δη ορθόδοξης, για λόγους που υπαγορεύονται από αυτή την ίδια τη φύση της Εκκλησίας ως θεοΐδρυτου οργανισμού με κεφαλή τον Ιησού Χριστό, ο Οποίος είναι «η οδός και η αλήθεια και η ζωή» [3], δεν μπορούν και δεν δικαιούνται τα μέλη της να κωφεύουν ή να μεριμνούν περί πολλά άλλα, υπεκφεύγοντας τη σκληρότητα της πραγματικότητας. Αντίθετα, έχουν συνείδηση ότι πρέπει να υποδεικνύουν ως προς τα περιβαλλοντικά θέματα το πώς πρέπει να βηματίσει ο σύγχρονος άνθρωπος στην ασφαλή «οδό», πώς να κατορθώσει την διασώζουσα «αλήθεια» και πώς να διατηρήσει ακμαία την όντως «ζωή». Με άλλους λόγους, να υποδεικνύουν σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας τον δρόμο (συχνά μονόδρομο) της χριστιανικής εσχατολογίας, πολύ περισσότερο μάλιστα σε ζητήματα περιβαλλοντικά, τα οποία απαιτούν άμεση αντιμετώπιση και λύσεις καινοτόμες, δίχως στρουθοκαμηλισμούς.

Δεν παύει επ’ ουδενί ο εκκλησιαστικός άνθρωπος να διαβλέπει, πίσω από κάθε στοιχείο της φύσης που τον περιβάλλει, την ποιητική πνοή του Δημιουργού Θεού, αλλά συνάμα την προνοιακή του διάθεση επί των όλων πλασμάτων Του, νυχθημερόν και ακαταπαύστως. Αφορμώμενοι από αυτή την οντολογική πεποίθηση και θεμελιακή αφετηρία, εστιάζεται το ενδιαφέρον στην επιστροφή του ανθρώπου και των σύγχρονων κοινωνιών μας στο «αρχαίον κάλλον» και στο απωλεσμένο προπτωτικό πολίτευμά μας. Ο τόπος, όπου διαδραματίζονται οι φθορές του φυσικού περιβάλλοντος, είναι χώροι όπου υπεισήλθε, επωάσθηκε και προόδευσε το μικρόβιο του παρα-λόγου, ως έκπτωση του ανθρώπου και από τη λογική και από τη σχέση του με αυτόν τον ίδιο τον Λόγο του Θεού, ο Οποίος εν χρόνω ντύθηκε τη χοϊκότητα των πλασμάτων, ώστε να τα επαναφέρει στη φυσική τους κατάσταση, αμνηστεύοντας τη σαλότητα των αποστατημένων και αποκαθιστώντας την κοσμική τάξη στην προπτωτική της ισορροπία [4]. Που σημαίνει ότι ο χριστιανικός παράδεισος ουδεμία έχει σχέση με τον περιτρέχοντα κόσμο, όπως αυτός αμαυρώνεται και παραμορφώνεται, εξαιτίας των εξουθενωτικών επεμβάσεων του σύγχρονου ανθρώπου.

Οι ανωτέρω θέσεις συνεπάγονται ότι η Χριστιανική Κοσμολογία και Ανθρωπολογία δύναται και οφείλει (ή μάλλον είναι αναγκασμένη) να συνεργασθεί άριστα με τους Οικολόγους των διαφόρων θεωρήσεων και κοσμοθεωριών. Σε αυτή της τη συνάντηση χρειάζεται ασφαλώς να είναι ιδιαίτερα προσεκτική ως προς τον εκάστοτε συνομιλητή της, δεδομένου ότι υπό το αθώο ένδυμα του οικολογείν κυκλοφορούν παγκοσμίως αρκετές ιμπεριαλιστικές, λαϊκίστικες, υστερόβουλες και πάντως ιδιοτελείς κινήσεις ή οργανώσεις.

Συναγερμός ευαισθητοποίησης

Η Διοικούσα Ορθόδοξη Εκκλησία εργάζεται σε ικανοποιητικό βαθμό για μιαν ειλικρινή και ανυστερόβουλη συνάντηση των διαφόρων συνιστωσών του δημόσιου βίου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως Μητέρα και Προκαθημένη των Εκκλησιών, πρωτοπορεί και πρωτοστατεί κατά την τελευταία εικοσαετία, όπως έχει άλλωστε καθήκον [5]. Το ιερό Κέντρο της Ορθοδοξίας διαπιστώνει το παμμέγιστο πρόβλημα του πλανήτη, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όσο δυναμικότερα μπορεί, συνεγείρει θεσμικούς παράγοντες των κρατών και άρχοντες του κόσμου, προτείνει λύσεις εφικτές, όχι ως λόγο μιας εφήμερης αυτοπροβολής στα φώτα της επικαιρότητας, αλλά θεμελιωμένον στον αγιογραφικό και αγιοπατερικό λόγο, τον οποίον ούτως ή άλλως (πρέπει να) εκφράζει. Τούτη η θεολογία είναι δομημένη ούτως ώστε, δίχως ν’ αποβαίνει σε κακώς εννοούμενη εκκοσμίκευση, να μπορεί να συναντηθεί φιλικά και αποτελεσματικά με τον λόγο όλων των άλλων έγκριτων ομολογιών, θρησκειών, πολιτικών τάσεων, φιλοσοφικών ρευμάτων και κάθε λογής καλοπροαίρετων δημοσιολόγων. Κάθε εχέφρων εκκλησιαστικός άνθρωπος ουδόλως λησμονεί σε κάθε του έκφανση, το παύλειο εκείνο: «τοις πάσι γέγονα τα πάντα ίνα πάντως τινάς σώσω» [6].

Παρά το ότι οι πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου αφορούν στην Οικουμένη, εννοείται ότι πρωτίστως απευθύνονται (με συμβουλευτικό ή προτρεπτικό τρόπο) στα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τα οποία πλειστάκις συλλαμβάνονται ν’ απέχουν πολύ από τη θεωρία στην πράξη. Είναι αδήριτη ανάγκη ο λόγος αυτός να υιοθετηθεί και, με όση θερμότητα απαιτείται, να διαδοθεί από τις τοπικές Συνόδους έως και τη μικρότερη Ενορία. Εάν πράγματι παραδεχόμαστε ότι η Ενορία αποτελεί το κύτταρο του εκκλησιαστικού Σώματος, τότε εκεί κατά βάσιν, στον πρωτογενή αυτόν τόπο, χρειάζεται να μεταστοιχειωθεί ο λόγος σε τρόπο διεξόδου από το θλιβερό αδιέξοδο του σύγχρονου περιβαλλοντικού λαβυρίνθου. Με την ευαισθητοποίηση αυτής της πρωτογενούς κοινωνικής συλλογικότητας μπορούμε να παρέμβουμε ουσιαστικά και να δράσουμε διασωστικά, στοχεύοντας -το κατά δύναμιν- στην παρεμπόδιση των οικολογικών εκτροπών.

Το οικολογικό πρόβλημα δεν στοιχειοθετείται μονάχα ως παράγωγο των εγκλημάτων, τα οποία προξενούν οι διάφοροι επώνυμοι και μεγαλοσχήμονες έμποροι των εθνών, αλλά γεννάται και ογκούται παράλληλα εξαιτίας των μικρών παρασπονδιών της καθημερινότητας [7]. Για παράδειγμα, η περιβαλλοντική αστοχία κυμαίνεται από το πεταμένο κουτί του αναψυκτικού στο διπλανό μας χαντάκι έως την άχρηστη παλιά μας τηλεόραση παραπέρα· από το πλαστικό ποτήρι που πετάξαμε απ’ το παράθυρο του αυτοκινήτου έως τα φυτοφάρμακα του γείτονα στη φυτική παραγωγή του· από το «αθώο» κάπνισμα, τους ρύπους των αναίτιων μετακινήσεων με το δεύτερο ή τρίτο αυτοκίνητό μας ή το «καθιερωμένο» κυνήγι πουλιών και ζώων έως τα κάθε λογής απόβλητα των βιομηχανιών. Αυτά και πλείστα άλλα -ων ουκ έστιν αριθμός- μικρά ή μεγαλύτερα οικολογικά ατοπήματα είναι εκείνα που συνθέτουν τραγικότροπα το ειδεχθές έγκλημα έναντι του πλανήτη και αυτής της ίδιας της ζωής επάνω σε αυτόν [8]. Στον ενδεχόμενο προβληματισμό ενός εκάστου, εάν την ίδια ευθύνη έχουν π.χ. από τη μια πλευρά ο φορτηγατζής, ο οποίος ευκαίρως ακαίρως ρυπαίνει τη λεωφόρο και από την άλλη η όποια επιχείρηση παραγωγής ενέργειας, η οποία δηλητηριάζει έως θανάτου την ατμόσφαιρα στην Πτολεμαΐδα ή τη Μεγαλόπολη, θ’ απαντήσουμε ότι έχουν πράγματι αναλογική την ευθύνη, επειδή ακριβώς το πρώτο και φαινομενικά ανεπαίσθητο και ανώδυνο οδηγεί (δεδομένων κάποιων ειδικών και συγκεκριμένων συνθηκών) στα δεύτερα, μεγάλα και φρικτά δεινά…

Οι τοπικές Εκκλησίες δια των Επισκόπων και των Πρεσβυτέρων τους έχουν πλέον αυτή την υποχρέωση: Της πληροφόρησης - διαπαιδαγώγησης του λαού (του οποίου φέρουν την ποιμαντική ευθύνη) ως προς τις βαθύτερες αιτίες των οικολογικών επιπτώσεων. Εάν όντως επιθυμούν να υπηρετούν θεοπρεπώς τον άνθρωπο, εκπροσωπώντας μάλιστα επί γης τον Χριστό ως «οδό» και «αλήθεια» και «ζωή», τότε θα υποδείξουν αφ’ ενός μεν τον πρωταίτιο του κακού, που δεν είναι άλλος από τον «παρά φύσιν» πολιτευόμενον άνθρωπο, όχι κάποιον μακρινό ή φευγάτο, αλλ’ αυτόν τον ίδιο με όνομα κι επώνυμο, αφ’ ετέρου δε, με τρόπο συμβουλευτικής πειθούς, θα καταδείξουν το αληθινό και συμφέρον φως στο τούνελ του Χαμού, θα διδάξουν πώς τα οικολογικά αποτυπώματά του χρειάζεται να γίνονται όλο και πιο ανεπαίσθητα ή και θα υψώσουν δημοσίως θεολογικό λόγο ως ακτιβιστική ενίοτε δράση (γιατί όχι;), όπου θα παρουσιασθεί χρεία.

Προβληματισμοί επί του πρακτέου και η μέχρι τώρα εμπειρία

Χαρακτηριστικά παραδείγματα επί των μέχρι τώρα προτεινομένων μπορούν ν’ αναφερθούν δύο μόνον: Αφ’ ενός μεν τα λεγόμενα «Αμφιλοχιακά», τα πεύκα δηλαδή εκείνα, που φυτεύτηκαν στη ιερά νήσο Πάτμο ως καρπός μετανοίας όσων εξομολογούντο στον Γέροντα Αμφιλόχιο Μακρή (1888-1970) [9] και κατά προτροπή του, αφ’ ετέρου δε την περίπτωση ενός σύγχρονου ακτιβιστή ιερέα από τα Οινόφυτα Βοιωτίας, του παπα Γιάννη Οικονομίδη [10], με πολύχρονη δημόσια δράση απέναντι στις βιομηχανίες και τα συμφέροντα, που ρυπαίνουν τον Ποταμό Ασωπό, βραβευμένον ήδη (τον Δεκέμβριο του 2009) από την Ακαδημία Αθηνών για τις επαινετές και όντως ορθόδοξες (ασυνήθεις για ιερέα, σύμφωνα με την κατεστημένη νοοτροπία πολλών συμπλεγματικών ή αγοραφοβικών εκκλησιαστικών παραγόντων) πρωτοβουλίες του [11].

Βεβαίως τα εν λόγω παραδείγματα υποκρύπτουν και κάμποσους καίριους και οδυνηρούς προβληματισμούς επί του πρακτέου, οι οποίοι θα μπορούσαν να κωδικοποιηθούν ως εξής:

* Κατά πόσον οι τοπικές Εκκλησίες είναι προετοιμασμένες σε επίπεδο κορυφής τους για δράσεις οικολογικής ευαισθητοποίησης ή προστασίας της καθημερινής ζωής μιας Ενορίας; Και όταν διατυπώνουμε λόγο περί Ενορίας στις ανατρεπτικές και πολυαπαιτητικές μέρες μας, συνιστά βεβαίως ένα μεγάλο άλλο πρόβλημα η μη συσπείρωση του λαού κάτω από την ποδηγεσία του ιερέα - πατέρα, ο οποίος συχνάκις δεν έχει το υπόβαθρο να είναι ούτε ιερέας μήτε πατέρας, εξαιτίας είτε της προσωπικής του πνευματικής καχεξίας, είτε της μη κατάρτισής του από τις ιερατικές – θεολογικές σχολές, όπου φοίτησε, για την αντιμετώπιση παρόμοιων κρίσεων.

* Κατά πόσον οι κύκλοι με φονταμενταλιστική διάθεση, οι οποίοι δρουν -ατυχώς- εντός ή στο περιθώριο των ζωντανών Ενοριών περιχαρακώνοντάς τις ανεπίτρεπτα, θα τους επιτρέψουν ν’ ανοιχθούν στις κατά τόπους κοινωνίες και όλες μαζί στον σύγχρονο κόσμο, για τέτοια «μοντέρνα» (τουτέστιν, για κάποιους, εξωβελιστέα) θέματα [12];

* Κατά πόσον ο επίσημος θεολογικός λόγος περί την Οικολογία διαχέεται στις μικρές ή απόμερες κοινωνίες, κυρίως στον ευαίσθητο χώρο της νεότητας (και όχι μόνον μες από τις λιγοστές οικολογικές νύξεις του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία [13]) δια ποίων ειδικά πεπαιδευμένων ιερέων ή συνεργατών τους;

* Άραγε, οι από άμβωνος ομιλίες των λαλίστατων κατά τα άλλα ιεροκηρύκων μας (κληρικών και λαϊκών) μπορούν να υπερασπισθούν πειστικά και αποφασιστικά το πάσχον (ή και θνήσκον) Περιβάλλον, με σοβαρότητα και παρρησία, δίχως να εκπίπτουν σε θρησκευτικά παραληρήματα, τα οποία ούτως ή άλλως εξοργίζουν ή τουλάχιστον αφήνουν παγερά αδιάφορα τους όσους ακόμη εκκλησιαζόμενους [14];

* Κατά πόσον θα μπορέσει η Ενορία, με τον προεστό της ιερέα και τα όσα δραστήρια μέλη την απαρτίζουν, ν’ αντιμετωπίσουν ως ενεργοί πολίτες -ως άλλωστε οφείλουν- ένα τοπικό περιβαλλοντικό πρόβλημα που ενδεχομένως αναφύεται, δίχως να καταντούν άβουλοι ακροατές ή ενίοτε και απόκοσμοι τηλεθεατές των γειτονικών τους επιπτώσεων εξαιτίας του συγκεκριμένου προβλήματος ή δίχως να υπολογίζουν το όποιο μικρό ή μεγάλο κόστος από τις μικροαστικές ή επαρχιώτικες συγκρούσεις και απειλές που θα τεθούν σε πρώτο πλάνο;

* Κατά πόσον οι υπεύθυνοι των κατά τόπους Μοναστηριών, οι οποίοι διαχειρίζονται συνήθως ικανές εκτάσεις γης (στις περισσότερες των περιπτώσεων δασικής) [15] θα υπερβούν τον επίφοβο μικρόκοσμό τους, ορθώνοντας ξεκάθαρο «όχι» στις ενδεχόμενες δελεαστικές προτάσεις διαφόρων μεγαλοσυμφερόντων, τα οποία ορέγονται (για αξιοποίηση και αναβάθμιση δήθεν) τις πατροπαράδοτες πράσινες εκκλησιαστικές ιδιοκτησίες, όπου -σε ύστατη ανάλυση- διασώζεται και θεραπεύεται το οικολογικό ιδεώδες [16];

Παρά τους κάποιους αξιομνημόνευτους βηματισμούς, οι οποίοι ομολογουμένως έχουν ήδη κατορθωθεί ως προς την ποιμαντική δραστηριοποίηση της Ελλαδικής Εκκλησίας σχετικά με τα οικολογικά ζητήματα (ειδικές Συνοδικές Επιτροπές [17], Ημερίδες ή Συνέδρια [18], Εισηγήσεις [19], Ομιλίες [20], Εκθέσεις [21], Εκδόσεις [22], εποπτικό υλικό για Νεανικές Συντροφιές [23] ή ένα υποδειγματικό Κέντρο Περιβαλλοντικής Αγωγής και Ευαισθητοποίησης της Αρχιεπισκοπής Αθηνών στη Βουλιαγμένη [24]) θεωρούμε μετά λόγου γνώσεως ότι η ευαισθητοποίηση που επιχειρείται δεν έχει διαχυθεί όσο θα χρειαζόταν από τα άνω προς τα κάτω, δηλαδή από την διοικούσα και την ποιμαίνουσα Εκκλησία στον λαό και την τρέχουσα καθημερινότητά του. Η ρίζα του κακού αποδεικνύεται -δυστυχώς- ανθεκτικότερη από τη σύνολη προσπάθειά μας. Οι επιμέρους κοινωνίες - ενορίες μας έχουν, άλλωστε, περιπέσει ήδη ως προς τούτο στην παγίδα του ρητορικού / ωχαδελφικού ερωτήματος, το οποίο μάλιστα δρα συχνότατα και ως υπεκφυγή: «Εμείς θα σώσουμε τον κόσμο;»

Προς μια διέξοδο από τον λαβύρινθο

Μια πειστική απάντηση, η οποία θα δράσει και ως αφύπνιση των χαυνωμένων συνειδήσεων του σύγχρονου κόσμου, αποτελεί ποιμαντική ευθύνη και προτεραιότητα και χρέος του εκκλησιαστικού μας λόγου:

- Ναι, εμείς θα σώσουμε τον κόσμο, εάν εμείς -εδώ και τώρα- ανακαλύψουμε και σεβασθούμε τον βηματισμό του Κτίστη πίσω από τα όντα του περιβάλλοντος· εάν αποδεχθούμε το αυτονόητο δικαίωμα του ζην και υπάρχειν στα μικρά, ταπεινά και παραθεωρημένα του φυσικού μας περιβάλλοντος ως παραγώγων της αγαπητικής διάθεσης του ίδιου Δημιουργού που έπλασε κι εμάς· εάν πρώτα και κύρια οικονομήσουμε τα περιπλεκόμενα θέματα του πλησιέστερου περιβάλλοντός μας [25], που είναι αυτή καθεαυτή η ψυχοσωματική μας οντότητα.

- Ναι, εμείς μπορούμε να σώσουμε τον Κόσμο! Επειδή, ως πρόσωπα που βιώνουμε λατρευτικά κι έμπρακτα το αναστάσιμο εκκλησιαστικό γεγονός, θα έχουμε παράλληλα διαφύγει την απελπισία της σκιάς του θανάτου, η οποία, εκφράζοντας την εσώτατη θανατίλα της ψυχής, επιθυμεί κάποτε την επέκταση ή και την διαιώνιση των οικοκαταστροφών, για να μπορεί να ευδοκιμεί και η ίδια ως αθέατη -πλην καταλυτικά παρούσα- πανδημία [26].

-Ναι, εμείς μπορούμε να σώσουμε τον Κόσμο! Έτσι η ενοριακή ζωή θα ξαναγίνει κοινοτική ζωή, οι Μητροπόλεις μας θ’ αποκατασταθούν ως φυσικές (και όχι παρένθετες) μητέρες των πόλεών μας στοργικότατες, η δε «υγιαίνουσα διδασκαλία» [27] μας θ’ αναφανεί πολυσέβαστος συνομιλητής (όχι πλέον φτωχός ή και αποδιοπομπαίος συγγενής), επειδή ακριβώς θα προτείνει λύσεις ουσιώδεις (διαυγείς κι επαναστατικές, όπως ακριβώς είναι και ο αλογόκριτος λόγος του Ευαγγελίου) στα εφ’ όλης της ύλης του κοινοτικού βίου desiderata των σύγχρονων κοινωνιών.

[Ζάκυνθος, Άνοιξη 2010]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Σταύρου Γιαγκάζογλου, «Ο κόσμος και ο άνθρωπος. Μετα-οικολογικές πτυχές στη θεολογία του αγίου Γρηγορίου Παλαμά», Σύναξη 53 (1995) 67.

2. James Lovelock, Η εκδίκηση της Γαίας. Γιατί η Γη αντεπιτίθεται και πώς μπορούμε ακόμα να σώσουμε την ανθρωπότητα, Μτφρ. Άγγελου Φιλιππάτου, εκδ. Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα 2007, σ. 254.

3. Ιω 14,6.

4. Πρβλ. Σταύρου Γιαγκάζογλου, ό.π., σσ. 65-70.

5. Βλ. συνοπτικές παρουσιάσεις στα: Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτη Καποδίστρια, Κεφάλαια Θεολογίας του Περιβάλλοντος, εκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2006, σσ. 93-135 και Του ίδιου, «Ο οικολογικός λόγος του Οικουμενικού Πατριαρχείου (Νεότερες πτυχές)», Εφημέριος 58 (Νοέμβριος 2009) τεύχ. 9, σσ. 18-23.

6. Α΄ Κορ 9,22.

7. Πρβλ. τα πορίσματα της σύγχρονης κοινωνιολογικής σκέψης: Δ. Γ. Μαγριπλή, «Θρησκεία και Ιδεολογία: Ορθοδοξία και σύγχρονος κόσμος» στο Δ. Γ. Μαγριπλής (επιμ.), Κριτικές προσεγγίσεις στον Ορθόδοξο Πολιτισμό. Όψεις του ελληνικού παραδείγματος, Αντ. Σταμούλης, Θεσσαλονίκη 2007, σσ. 15-85, ιδιαίτερα για εδώ σ. 68.

8. π. Παναγιώτη Καποδίστρια, «Καλλιεργώντας την Ηθική του Περιβάλλοντος στην καθημερινότητά μας», Βημόθυρο 1 (Χειμώνας 2009-2010) 201-203.

9. Βλ. σχετικά Ιγνατίου Λ. Τριάντη, Ο Γέροντας της Πάτμου Αμφιλόχιος Μακρής 1889-1970, εκδ. Μονή Ευαγγελισμού, Πάτμος 1993, σσ. 138-140.

10. Βλ. «Οι 10 εντολές ενός ακτιβιστή παπά», στήλη Οι άλλοι πρωταγωνιστές. Συνέντευξη στον Σταύρο Θεοδωράκη, Εφημερίδα Τα Νέα, 9.12.2006 , σ. N26.

11. Αμέσως μετά τη βράβευσή του ο π. Ιωάννης Οικονομίδης (Ακαδημία Αθηνών, 29.12.2009), δήλωσε στα ΜΜΕ: «Είμαι στενοχωρημένος με το βραβείο, γιατί αν ο Δήμαρχος, ο Νομάρχης και το Υπουργείο έπρατταν το καθήκον τους, δεν θα έπαιρνα εγώ το βραβείο. Είμαστε 200.000 και πλέον κάτοικοι, πειραματόζωα, όλοι μας έκθετοι, μικροί και μεγάλοι, στα τοξικά απόβλητα, στην καρδιά της βιομηχανίας, στον Ασωπό ποταμό, στο μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της χώρας. Αυτό που καταφέραμε, από τότε που ξεκινήσαμε τον αγώνα μας, εδώ και δέκα χρόνια, είναι ότι αναδείξαμε το πρόβλημα και ξεκινάμε πια διαβούλευση με το Υπουργείο για την επίλυσή του. Το βραβείο της Ακαδημίας από την άλλη, με χαροποιεί γιατί είναι η επιβράβευση των κόπων και προσπαθειών όλων των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των κατοίκων που διεύρυναν, στην πορεία, τον αγώνα. Αν δεν λυθεί το πρόβλημα των τοξικών αποβλήτων στα Οινόφυτα, θα μας ξανακούσετε». [Ιστότοπος NaturaZante: http://theoperiv.blogspot.com/2009/12/blog-post_30.html (αποτύπωση 26.1.2010)].

12. Χαρακτηριστική είναι η σχετική αποστροφή του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου από του επισήμου βήματος της Ακαδημίας Αθηνών (3.2.2010): «Η Ορθόδοξος Εκκλησία ατυχώς εν πολλοίς κατατρύχεται υπό τινος εσωστρεφείας, περιοριζομένη συνήθως εις την επίλυσιν των εσωτερικών της προβλημάτων, κωφεύουσα, ενίοτε υπό την πίεσιν φονταμενταλιστικών κύκλων, εις τας εκκλήσεις δια συνεργασίαν και καταλλαγήν, ως εάν μη ήτο δυνατόν να διατηρήση αλώβητον την ταυτότητά της, εάν ανοίξη και τείνη τας χείρας της εις συνεργασίαν μετά των άλλων. Αλλ’ ο όντως μέγας πλούτος της Ορθοδοξίας δεν τής εδόθη προς συντήρησιν. Οφείλει η Ορθοδοξία να χρησιμοποιήση την παράδοσίν της, τον θεολογικόν και πνευματικόν της θησαυρόν, δια να αντιμετωπίση ο σύγχρονος άνθρωπος τα φλέγοντα υπαρξιακά προβλήματά του. Και η παγκόσμιος οικολογική κρίσις, την οποίαν διερχόμεθα, αποτελεί, χωρίς αμφιβολίαν, πρόβλημα εκ των πλέον ζωτικών όσον και επειγόντων. Η Ορθοδοξία οφείλει και ημπορεί να πράξη ακόμη περισσότερα δια την αντιμετώπισίν του». [Ιστότοπος NaturaZante: http://theoperiv.blogspot.com/2010/02/blog-post_3715.html (αποτύπωση: 4.2.2010)].

13. Πρβλ. Έλενας Κ. Θεοδωροπούλου – Κωνσταντίνας Τόγια, «Η περιβαλλοντική ηθική και το μάθημα των Θρησκευτικών: περί ηθικής εκπαίδευσης», στον Τόμο Περιβαλλοντική Ηθική: από την έρευνα και τη θεωρία στην εφαρμογή (Πρόλογος Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, Επιμέλεια Έλενα Θεοδωροπούλου, Μαρία Καΐλα, Michael Bonnet, Catherine Larrene), εκδ. Ατραπός, Αθήνα 2009, σσ. 225-237.

14. Πρβλ. π. Παναγιώτη Καποδίστρια, «Λόγος υπόλογος για το κήρυγμα σήμερα», Σύναξη 83 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2002) 42-44 [αφιέρωμα «Το κήρυγμα μεταξύ λιμού και κορεσμού»].

15. Είναι πασίγνωστες και πολυσυζητημένες κάποιες περιπτώσεις περιώνυμων Μονών στον ελλαδικό χώρο, όπου -αν μη τι άλλο- καταγράφεται έντονο κλίμα διχασμού αυτών και του λαού, όσον αφορά στην λεγόμενη αξιοποίηση των εκτάσεων γης.

16. Πρβλ. Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτη Καποδίστρια, Κεφάλαια Θεολογίας του Περιβάλλοντος, ό.π., σσ. 79-91 [κεφάλαιο «Ορθόδοξη Ασκητική και Φυσικό Περιβάλλον»].

17. Ήδη η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος από τον Φεβρουάριο του 2000 έχει συστήσει την «Ειδική Συνοδική Επιτροπή Θείας και Πολιτικής Οικονομίας και Οικολογίας» (στο εξής θα αναφέρεται ως ΕΣΕΘΠΟΟ), η οποία εργάζεται για την ευαισθητοποίηση του λαού τόσο στην Αθήνα, όσο και στις Μητροπόλεις της Ελλαδικής Εκκλησίας. Πρόεδρός της είναι Μητροπολίτης Αχελώου Ευθύμιος και μέλη οι κ.κ. Ευάγγελος Θεοδώρου, Χρήστος Ζερεφός, Θεόδωρος Παναγόπουλος, Παναγιώτης Δρακάτος, Παναγιώτης Καρύδης, Ιωάννης Παπαδημητράκης, Απόστολος Νικολαΐδης και Βασίλειος Καλτσάς. [Στοιχεία από τα «Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2010», εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, σ. 367].

18. Βλ. ενδεικτικά: α) Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου Ο Απόστολος Παύλος και το φυσικό περιβάλλον [Βέροια, 25-28 Ιουνίου 1999], εκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, Βέροια 1999, με ενδιαφέρουσες εισηγήσεις των: Ιωάννη Γαλάνη, Βασιλείου Γιούλτση, Γεωργίου Γούναρη, π. Otfried Hofius, Μαρίας Καζαμία-Τσέρνου, Δημητρίου Καϊμάκη, Σταύρου Καλαντζάκη, Χρήστου Καρακόλη, Ανέστη Κεσελοπούλου, Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, Δημητρίου Κωτούλα, Χρυσάνθης Μαυροπούλου-Τσιούμη, Enrico Morini, Ιωάννη Μούρτζιου, Νικολάου Σπύρου, Αλέξανδρου Τσιούμη και β) Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας Προβλήματα του τρόπου ζωής των κατοίκων των μεγάλων πόλεων [22.10.2005], εκδ. ΕΣΕΘΠΟΟ, Αθήνα 2006, με εμπεριστατωμένες ομιλίες-εισηγήσεις των Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου, Ευαγγέλου Θεοδώρου, Ευθυμίας Συγκολλίτου, Αποστόλου Νικολαΐδη, Χρήστου Ζερεφού.

19. Βλ. ενδεικτικά, Μητροπολίτου Ζακύνθου Χρυσοστόμου, «Εκκλησία και Περιβάλλον. Συμβολή του θεολογικού λόγου στη δημιουργία οικολογικής συνειδήσεως», Η Τακτική Σύγκλησις της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος (Αθήναι, 9-10 Οκτωβρίου 2007)· Εισηγήσεις και Ανακοινωθέντα, εκδ. Επικοινωνιακή και Μορφωτική Υπηρεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος - Κλάδος Εκδόσεων, Αθήναι 2008, σ. 53-66. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Μητροπολίτης Ζακύνθου ασχολείται με τα οικολογικά προβλήματα. Άξια μνείας είναι η ημερίδα με θέμα «Περιβάλλον και Ειρήνη», η οποία οργανώθηκε στη Μονή Πεντέλης με πρωτοβουλία του (ως Καθηγουμένου και Επισκόπου Δωδώνης), στις 7 Οκτωβρίου 1989. Αλλά και μέχρι τις ημέρες μας υποστηρίζει με διάφορους και πολλαπλούς τρόπους το Τμήμα Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος και Οικολογίας του Α.Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων, που λειτουργεί τα τελευταία χρόνια στη Ζάκυνθο. Ως εκ τούτου, στις 14 Νοεμβρίου 2009, ανακηρύχθηκε Επίτιμος Καθηγητής του Τμήματος, ως αναγνώριση της προσφοράς του. Βλ. σχετικό φωτορεπορτάζ στο: Τα Νέα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2009, φ.12, σ. 3. Κατά την επίσημη εκείνη τελετή ανέπτυξε ο τιμώμενος «Σκέψεις περί θεολογικής οικολογίας», βλ. στον ιστότοπο NaturaZante: http://theoperiv.blogspot.com/2009/11/blog-post_14.html (αποτύπωση: 2.2.2010). Δεν είναι καθόλου τυχαίο εξάλλου ότι στο εν λόγω Τμήμα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, από το 2004 έως και σήμερα (Άνοιξη του 2010) διδάσκεται το επιλεγόμενο μάθημα «Θρησκεία και Περιβάλλον», το οποίο μάλιστα παραδίδει εξαρχής κληρικός της Μητροπόλεως Ζακύνθου.

20. Αξιομνημόνευτες και πρωτοποριακές για την εποχή που εκφωνήθηκαν θεωρούμε δύο ομιλίες: α) Κατά τον Εσπερινό του Αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο (29.6.1987), Αρχιμανδρίτου Νικολάου Πρωτοπαπά (τώρα Μητροπολίτου Φθιώτιδος), «Ο Απόστολος Παύλος και το οικολογικό πρόβλημα», Εκκλησία 64 (1987) 454-456, 492-495 και β) κατά τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φωτίου στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος (Μονή Πεντέλης, 6.2.1989. Βλ. Ηλία Β. Οικονόμου, «Ορθοδοξία και Οικολογία», Εκκλησία 66 (1989) 188-192, 231-234, 280-282, 323-326. Περισσότερες και ειδικότερες ποιμαντικές δράσεις της Εκκλησίας κατά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης της «θεολογικής οικολογίας», βλ. στη σχετική εισήγηση του Δ΄ Επιστημονικού Θεολογικού Συνεδρίου της Ενώσεως Θεολόγων Βορείου Ελλάδος (Καβάλα, 4-6.5.1989): Ι. Μ. Χατζηφώτη, «Η Εκκλησία και το οικολογικό πρόβλημα», Εκκλησία 66 (1989) 577-579, 605-606, 644-645, 683-684.

21. Για παράδειγμα αναφέρουμε την Κινητή και Εναλλασσόμενη Έκθεση Πινάκων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος του 2001. Όπως είχε ευρέως δημοσιοποιηθεί τότε «Με την έκθεση η Εκκλησία σκοπό έχει: * να μας κάνει κοινωνούς της ομορφιάς του κόσμου, στον οποίο κληθήκαμε να ζήσουμε με την εντολή του “εργάζεσθαι και φυλάσσειν”. * να ευαισθητοποιήσει τον λαό του Θεού, ως προς τα μεγάλα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα με τις εσχατολογικές τους διαστάσεις. * να δείξει ότι η καταστροφή του Περιβάλλοντος δεν γνωρίζει σύνορα και ότι οι επιπτώσεις της είναι παγκόσμιες. * να τονίσει την ξεχωριστή σημασία που έχει το ορθόδοξο ήθος για τη διαφύλαξη και φροντίδα της Κτίσης. * να διατρανώσει πως τη φθορά και το θάνατο υπερνικά μόνο ο Χριστός. * να προβάλλει στην παραμόρφωση του κόσμου, την μεταμόρφωση και τον εξαγιασμό του. * να διακηρύξει ότι αφετηρία της καταστροφής της φύσης είναι η απληστία και η πλεονεξία των ισχυρών της Γης “εν οις ουκ έστι σωτηρία”. * να οδηγήσει τον άνθρωπο ξανά στον πρωταρχικό του ρόλο, να τον κάμει ιερουργό και όχι καταχραστή της Δημιουργίας, την οποίαν καλείται να προσφέρει στον συνάνθρωπο και τον Δημιουργό».

22. Βλ. ενδεικτικά: τη συμμετοχή της Εκκλησίας της Ελλάδος στην παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5.6.2003) με την έκδοση: ΕΣΕΘΠΟΟ, Εκκλησία και Φυσικό Περιβάλλον. Έδαφος – Νερό – Αέρας, Αθήνα 2003, με κείμενα των Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου, Ηλία Β. Οικονόμου, Θεοδώρου Ι. Παναγοπούλου, Χρήστου Ζερεφού, Ευαγγέλου Δ. Θεοδώρου και Παναγιώτη Καρύδη.

23. Βλ. για παράδειγμα τον Φάκελο με πλούσιο εποπτικό υλικό των: π. Ευαγγέλου Μαρκαντώνη – Αυγερινού Γεωργοπούλου – Ιωάννη Ζαμπέλη, Τα φυτά στη λατρεία της Εκκλησίας, εκδ. Γραφείου – Ιδρύματος Νεότητος Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Αθήνα 2006.

24. Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Αγωγής και Ευαισθητοποίησης (Κ.Π.Α.Ε.), ιδρύθηκε από το Ίδρυμα Νεότητας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, με σκοπό την πνευματική καλλιέργεια των νέων και την ευαισθητοποίησή τους στην περιβαλλοντική αγωγή μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες δράσεις, που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος μέσα από τις αρχές και τη διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης μας. Στόχος της προσπάθειας αυτής είναι η συνεισφορά της Εκκλησίας μας, στη διαμόρφωση ενός νέου περιβαλλοντικού ήθους με υπεύθυνες στάσεις και συμπεριφορές που θα συμβάλλουν στην προστασία της οικολογικής ισορροπίας και της ποιότητας της ζωής στην κατεύθυνση της αειφορίας. Λειτουργεί σε χώρο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που ευγενώς του παραχώρησε το Δ.Σ. του Εκκλησιαστικού Ορφανοτροφείου Βουλιαγμένης και χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Νεότητας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Το Κ.Π.Α.Ε. διοργανώνει ημερήσια και τριήμερα εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια ενηλίκων, ημερίδες κατάρτισης, καθώς επίσης και συνέδρια εκπαιδευτικού και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. [Τα στοιχεία προέρχονται από τον επίσημο ιστότοπο του Κ.Π.Α.Ε.: http://www.kpae.gr/ (αποτύπωση: 19.2.2010)].

25. Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτη Καποδίστρια, Κεφάλαια…, ό.π., σσ. 31-49 [κεφάλαιο: «Ανθρώπινο σώμα: το πλησιέστερο περιβάλλον μας»].

26. «Δεν είναι αυτονόητο ότι η οικολογική κρίση είναι μια κατάσταση που κατά βάθος όλοι αποστρέφονται. Είναι γνωστό από την εμπειρία της ψυχανάλυσης ότι όταν μια αρνητική κατάσταση εμμένει παρόλες τις οχλήσεις και τις αντιφάσεις αλλά και τις προτεινόμενες θεραπείες και απόπειρες εκλογίκευσης, τότε αυτή την κατάσταση την επιθυμεί κατά βάθος ο άνθρωπος, γιατί κάτι προσφέρει στον διαταραγμένο ψυχισμό του. Η οικολογική κρίση μπορεί να αποτελεί μια άλλη όψη της απελπισίας που ταλανίζει τις σύγχρονες ψυχές και επομένως της επιθυμίας τους να βυθισθούν όλα στον θάνατο. (…)» [Κωνσταντίνου Ζάχου, «Σκέψεις με αφορμή το οικολογικό πρόβλημα», Σύναξη 74 (2000) 43].

27. Α΄ Τιμ 1,10.