Πρωτοπρεσβύτερου Παναγιώτη Καποδίστρια: "Κεφάλαια Θεολογίας του Περιβάλλοντος"

Ιερά Μητρόπολις Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2006, σσ. 165. Προλογίζει ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ο Α΄

Γράφει ο Δρ Δημήτρης Γ. Μαγριπλής

Περιοδικό ΣΥΝΑΞΗ, 115 (2010)

Ο π. Π. Καποδίστριας, επί σειρά ετών επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Οικολογίας και Περιβάλλοντος (σήμερα πλέον Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας) του Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων, συνέγραψε ένα ευσύνοπτο φοιτητικό εγχειρίδιο (όπως αναφέρει ο ίδιος στη σ. 19), στο πλαίσιο του μαθήματος «Θρησκεία και Περιβάλλον». Το γεγονός όμως ότι, εκτός από ένας δόκιμος συγγραφέας επιστημονικών κειμένων, είναι και ένας από τους λαμπρότερους εκπροσώπους της νεότερης ελληνικής ποίησης, καθιστά το βιβλίο άριστο δείγμα αισθητικής (το εμπροσθόφυλλο είναι της διάσημης χαράκτριας Άριας Κομιανού και οι εκφραστικές προμετωπίδες των κεφαλαίων του ζωγράφου – αγιογράφου Ν. Μπιάζη–Σεντή) και μια απόλυτα προσεγμένη δουλειά, τόσο στο λόγο όσο και στην ουσία του. Το βιβλίο κεφαλαιοποιείται σε επτά μέρη:

Στο πρώτο κεφάλαιο «Θρησκεία και περιβάλλον: Μια σχέση αμφίδρομη» (σσ. 21–25), τονίζεται η αμφίδρομη και αδιάπτωτη σχέση μεταξύ θεολογούντων και οικολογούντων (σ. 22).

Στο δεύτερο κεφάλαιο «Ένας αρχαίος ψαλμός για το περιβάλλον» (σσ. 25–31), παρουσιάζεται ο 103ος (ργ΄) Ψαλμός, ο λεγόμενος Προοιμιακός, ως Περιβαλλοντικός ψαλμός (σ. 25), καλώντας τον αναγνώστη σε συναίσθηση και αλλαγή νοοτροπίας (σ. 26). Η νεοελληνική απόδοση του ψαλμού από τον συγγραφέα είναι άριστη και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα για τους φιλολογούντες και τους αγαπώντες την ποίηση (σ. 28–30).

Στο τρίτο κεφάλαιο τονίζεται το «πλησιέστερο περιβάλλον μας» που είναι το ίδιο το «ανθρώπινο σώμα» (σσ. 31-51), η αναγκαιότητα του σεβασμού του και φυσικά η αντιδιαστολή του από την προοπτική του θανάτου, που απορρέει από την άρνηση της ανάστασης ως συνέχειας της ίδιας της ζωής.

Στο τέταρτο κεφάλαιο «Τα Θεοφάνια: Αγιασμός του οικοσυστήματος – πανηγύρι συμπαντικό» (σσ. 51–55), καταδεικνύεται η εορτή των Φώτων ως το σύνορο ανάμεσα σε δύο αντιτιθέμενες εποχές, (χαρακτηριζόμενες έτσι τροπικά και όχι χρονικά, σ. 54), της πριν και μετά της αξιοποίησης και νοηματοδότησης της ύλης από τον Θεάνθρωπο.

Στο πέμπτο κεφάλαιο «Στο μέγα καύμα χλωρός. Μια οικολογική προσέγγιση στην Αποκάλυψη από θεολογική άποψη» (σσ. 55–79), επιχειρείται μια άκρως πρωτότυπη προσωπική προσέγγιση των ιερών κειμένων από θεολογικο–οικολογική οπτική. Η λύση του οικολογικού προβλήματος βρίσκεται, σύμφωνα με το συγγραφέα, «… στην σώζουσα επιστροφή του ανθρώπου στην αρχαία του προπτωτική και σταυρώσιμη απλότητα, εκείνη των πρωτοπλάστων , τηρουμένων πάντοτε βέβαια των αναλογιών» (σ. 78).

Στο έκτο κεφάλαιο «Ορθόδοξη ασκητική και φυσικό περιβάλλον» (σσ. 79–93), παρουσιάζονται οι ασκητές του ορθόδοξου μοναχισμού, ως ειδικοί περιβαλλοντολόγοι. Παλαιότεροι και σύγχρονοι γέροντες καταδεικνύουν ότι η ψυχική αποκάθαρση και πνευματική ανακαίνιση του ανθρώπου, δια της νοεράς άθλησης, διαθέτει δυναμικές επανόρθωσης της τραγικής για την κτίση κατάστασης του οικολογικού αδιεξόδου. Αν και οι μοναχοί της ορθόδοξης εκκλησίας δεν εντάχθηκαν ποτέ σε οικολογικά κινήματα, συμμετέχουν πρωτοπόρα και ενεργά «…στις διεθνείς προσπάθειες για καλυτέρευση της ποιότητας ζωής και ύπαρξης πάνω στο πλανήτη…» (σ. 90).

Στο έβδομο κεφάλαιο «Οι πράσινες ευαισθησίες του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α΄» (σσ. 93–123), τονίζεται η ενεργητική διάθεση του Πατριάρχη και οι οικολογικές του πρωτοβουλίες, που σκοπό έχουν να ανοικοδομήσουν τον σύγχρονο άνθρωπο στην προοπτική ενός καινού και ανακαινισμένου οικοσυστήματος.

Το βιβλίο ολοκληρώνει παράρτημα κειμένων (συνέντευξη του Πατριάρχη, η κοινή διακήρυξη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ και του Πατριάρχη το 2002, τα οικολογικά των Φώτων – λόγος του Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσοστόμου Β΄ το 1995), ένα μικρό ανθολόγιο εκκλησιαστικών κειμένων για το περιβάλλον και η «Ευχή εις τον εγκαινισμόν του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαιδεύσεως Λιθακιάς Ζακύνθου» δείγμα υψηλής ποιητικής τέχνης του συγγραφέα (σ. 154–5), όπως και η «Ικετήριος ευχή δια τας ημέρας περιβάλλοντος» (σ. 156–7). Τέλος η επιλογή θεολογικής βιβλιογραφίας για το περιβάλλον και την οικολογία, που παρατίθεται στο βιβλίο, αποτελεί σημαντικό βοήθημα για κάποιον που θα θελήσει να εντρυφήσει περαιτέρω στο θέμα.