Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5.6.2015)

Συνηθίζεται αὐτήν τήν ἡμέρα νά γίνονται δηλώσεις γιά τή σημασία τοῦ περιβάλλοντος καί τούς τρομακτικούς κινδύνους, ἐνώπιον τῶν ὁποίων εὑρίσκεται ἡ οἰκουμένη, ἐξ αἰτίας τῆς ἀδιαφορίας τῶν ἀνθρώπων γιά τήν προστασία του καί τῆς ἀπεριόριστης ἐκμετάλλευσης τῶν φυσικών πηγῶν του. 

Ἐκεῖνο τό ὁποῖο παρατηρεῖται ἐπί μακρό χρονικό διάστημα καί συνιστᾶ τόν κύριο παράγοντα αὐτῆς τῆς ἐξελισσομένης τραγωδίας τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ περιφρόνηση πρός τήν ἰδιότητα τήν ὁποία τούς ἀπένειμε ὁ κτίστης καί δημιουργός του παντός, ὁ Κύριος καί Θεός ἡμῶν, δηλαδή τοῦ ἀνακεφαλαιωτοῦ τῆς δημιουργίας καί διαχειριστοῦ καί ὄχι τοῦ ἰδιοκτήτου αὐτῆς, τήν ὁποία ὀφείλει νά παραδώσει ἀλώβητη στούς ἐπιγενομένους, χωρίς νά τήν καταστρέφουν. Ἀντ’ αὐτοῦ, ἡ πλεονεξία, καί τά ἐπακόλουθά της, δηλαδή ὁ ὑπερκαταναλωτισμός καί τό δόλωμα τοῦ εὔκολου πλουτισμοῦ, γίνονται αἴτιοι τῆς καταστροφῆς τοῦ περιβάλλοντος, τό φορτώνουν μέ ἀπορρίμματα, τό δηλητηριάζουν μέ ἀπόβλητα.

Καί ὅμως, ὅπως εὔστοχα ἔχει παρατηρηθεῖ, στήν Καινή Διαθήκη ἡ σχέση ἀνθρώπου καί κτίσεως δέν εἶναι δυνατόν νά νοηθεῖ ἔξω ἀπό τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, γι’ αὐτό καί ἀντιμετωπίζεται μέσα στήν καινούρια δυναμική κατάσταση πού δημιουργήθηκε μέ τόν ἐρχομό Του μέσα στήν ἱστορία, τόν κόσμο καί τόν χρόνο. Μέ τή σάρκωση τοῦ Λόγου ὁ κόσμος ἔρχεται σέ κοινωνία μέ τόν Θεό καί ἀναπλάθεται, ἀποκτώντας τήν ἱκανότητα νά ἀξιολογήσει σωστά τή σχέση του καί μέ τήν κτίση καί νά κατανοήσει τόν προορισμό του. 

Ἡ Ὀρθοδοξία μᾶς καλεῖ νά ἀγαπήσουμε τή φύση ὡς μέρος τῆς δημιουργίας, αὐτό ὅμως δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει πράξη ἄν δέν σκηνώσει στήν ψυχή μας ὁ Χριστός. Ἄν δέν γίνει συνείδηση ὅτι μακριά ἀπό τόν Θεό δέν ὑπάρχει ζωή.

Ἀναδρομή στήν παράδοση τοῦ Βυζαντίου καί στή σύμφυτη μέ τοῦτο Ὀρθοδοξία ἀποδεικνύει, ὅτι ἦτο πάντοτε ἔμπρακτο τό ἐνδιαφέρον γιά τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος καί γιά τήν σωστή διαχείριση τῶν φυσικῶν πόρων, ἡ ὁποία δέν καταλήγει σέ οἰκολογικό πρόβλημα, καί ὅτι μακρά σειρά πρωτοποριακῶν ἀπόψεων καί πράξεων, οἱ ὁποῖες ἀπέβλεπαν σέ καλύτερη ποιότητα ζωῆς, διασώζεται στίς ἱστορικές πηγές καί στά ποικίλα ἔργα τέχνης τῆς ἐποχῆς. Κοινῶς γνωστοί οἱ ὑμνολογικοί στίχοι στόν Ἀκάθιστο Ὕμνο, μέ τούς ὁποίους ἐκφράζεται ἡ ἀγάπη πρός τά φυτά, χαιρετίζουν τήν Παναγία: 

«Χαῖρε δένδρον ἀγλαόκαρπον, ἐξ οὗ τρέφονται πιστοί∙

Χαῖρε Ξύλον εὐσκιόφυλλον, ὑφ’ οὗ σκέπονται πολλοί». 

Ἡ πρακτική αὐτή συνεχίστηκε καί συνεχίζεται ὥς τίς ἡμέρες μας. Ἡ Ἐκκλησία ἔχοντας πνευματική εὐθύνη τῶν χριστιανῶν διαδραματίζει ἀνέκαθεν καθοδηγητικό ρόλο, καί στό πρόβλημα αὐτό, μέ σοβαρές καί σύντονες προσπάθειες, οἱ ὁποῖες ἐδῶ καί πολλές δεκαετίες γίνονται εὐρύτατα γνωστές, ὅσο καί ἄν ὁρισμένοι ἀποπειρῶνται νά πείσουν, ὅτι δέν ἔχει δικαίωμα νά δρᾶ καί νά ἐκφράζεται. Ἡ θεολογία ἐπίσης δέν ἀναλύει μόνον τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιά τή φύση ἀλλά καί τήν συσχετίζει μέ τήν ὀρθή ἀντιμετώπιση τοῦ οἰκολογικοῦ προβλήματος. 

Τά μοναστήρια τῆς Ὀρθοδοξίας ἀποτελοῦν συνεχιστές τῆς ἀπόλυτης σχέσης τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν κτίση. Οἱ μοναχοί σέβονται τή δημιουργία καί δέν τήν κακοποιοῦν. Διατηροῦν καί φροντίζουν τό περιβάλλον καί ἐπιδιώκουν τήν ἀδιάκοπη καλυτέρευσή του, τήν ἐπιμελημένη καλλιέργεια τοῦ ἐδάφους καί τήν παραγωγή καρπῶν μέ σεβασμό πρός τό περιβάλλον, προσφέροντας συχνότατα ἀπό τούς καρπούς αὐτούς καί στούς μή ἔχοντας.

Εἶναι χαρακτηριστικό ἐκεῖνο πού ἔλεγε χαριτολογώντας ὁ μακαριστός Ἀμφιλόχιος Μακρῆς τῆς Πάτμου, πού εἶχε φυτέψει πεῦκα στό νησί τῆς Ἀποκάλυψης, ὅτι ἡ ἑνδεκάτη ἐντολή τοῦ Δεκαλόγου ἦταν «Ἀγάπα τό πράσινο». Ἡ προδρομική φωνή τοῦ Φώτη Κόντογλου ἐξ ἄλλου τόνιζε: «Αἰσθάνομαι τή φύση, φύση ἁγιασμένη, ἱερό ἔργο τοῦ παντοδύναμου Θεοῦ, πού δημιουργώντας την, ἔχυσε τό αἷμα του μέσα σέ κάθε πλάσμα, στίς φλέβες τῆς γῆς, στίς φλέβες τῆς θάλασσας, στίς φλέβες τῶν ζώων καί τῶν ἀνθρώπων». Ἀλλά, προσθέτει: «Λίγο παραπέρα οὐρλιάζει τό ἀνύσταχτο τέρας πού λέγεται ζωή, κοινωνία καί πολιτισμός, ἡ σατανική τούτη μηχανή πού τήν ἔκανε ἡ πονηρή διάνοια τοῦ ἀνθρώπου».

Στρεφόμενοι πρός ἑαυτόν ὅλοι, ἄς προσπαθήσουμε νά ἀσκηθοῦμε στήν καταπολέμηση τῶν ἐνστίκτων τῆς ἁρπακτικότητας, τοῦ ἡδονισμοῦ καί τῶν ἀπατηλῶν ὁραμάτων, καί ἄς ἀποδείξουμε τήν ἀγάπη μας πρός τόν Θεό μέσα ἀπό τήν γνήσια ἔκφρασή της πρός τήν κτίση. 

Τότε θά ἔχουν καί οὐσιαστική ἀξία καί δικαιολογία ἐπανάληψης ἡμερομηνίες ἀφιερωμένες στό Περιβάλλον.